Gặp ông, nhiều khán giả không gọi tên thật mà gọi bằng tên vai diễn nổi tiếng: Nghị Hách. Ông là Nghệ sĩ nhân dân Trọng Khôi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam.

NSND Trọng Khôi – Nguồn: VNN

Với giọng nói trầm trầm nhỏ nhẹ, ông chia sẻ những trăn trở về sân khấu truyền thống, về giới trẻ và sự kỳ vọng vào các tài năng trẻ - những người không chỉ có năng khiếu bẩm sinh mà còn lao động nghệ thuật một cách bền bỉ, không ngừng. 

* Thưa Nghệ sĩ nhân dân Trọng Khôi, sân khấu Việt Nam đang gặp những thách thức nào?

- Theo tôi, có lẽ nỗi lo lớn và cần phải giải quyết sớm là vấn đề của sân khấu ca kịch dân tộc. Cải lương ở Nam Bộ, tuồng ở miền Trung và chèo ở Bắc Bộ là những bộ môn nghệ thuật đã có từ lâu, mang những nét riêng biệt của dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, cũng có thể kể đến rối nước. Các nước khác có rối cạn, rối dây, rối bóng, chỉ Việt Nam mới có rối nước. Đấy cũng là một nét độc đáo xuất phát từ đặc điểm của đồng bằng lúa nước Bắc Bộ. Có thể nói, các loại hình nghệ thuật truyền thống là những di sản văn hóa của cha ông để lại, mang đâïm bản sắc dân tộc. Khi chúng ta thực hiện Nghị quyết 23 của Đảng về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học nghệ thuật trong thời kỳ mới, các bộ môn trên sẽ góp phần vào gia tài văn hóa của thế giới như một vườn hoa đầy sắc màu của tất cả các dân tộc, mỗi bông hoa có một hương sắc riêng.

Chân lý của nghệ thuật, mục đích của nghệ thuật bao giờ cũng là góp phần làm đẹp thêm cho cuộc đời, bổ sung cho các nền văn minh, làm cho mái nhà chung của thế giới ngày càng tốt đẹp. 

* Ông đánh giá như thế nào về xu hướng xã hội hóa sân khấu hiện nay?

- Xã hội hóa sân khấu là vấn đề tất yếu, trong tương lai phải như thế. Ngay tại những nước phát triển, như Mỹ chẳng hạn, sân khấu được chia ra nhiều loại, tựu trung là sân khấu Broadway và sân khấu phía ngoài, sân khấu tự do. Sân khấu Broadway bao giờ giá trị cũng cao hơn, còn sân khấu tự do không mang nặng tính thưởng thức nghệ thuật. Liên hoan sân khấu các nước cũng chia thành hai “khu vực” như thế. Ví dụ, liên hoan ở Pháp thì chia thành hai loại: sân khấu In và sân khấu Off. Những sân khấu tiêu biểu cho đất nước, cho nền văn minh của một dân tộc thì được đánh giá cao hơn.  Bên cạnh đó họ cũng có những “gánh” rong. Có những nhóm kịch, nhóm múa chỉ hai ba người, diễn những vở ngắn. Có nhóm mang tính chất gia đình, ông bà bố mẹ con cái tạo thành một nhóm biểu diễn. Có những “gánh” rong chỉ một người. Họ biểu diễn với một chiếc xe đẩy gồm các loại rối; một mình chơi đàn, thổi kèn, đánh trống và hát. Có người hóa trang rồi đứng một chỗ như tượng. Cũng là một cách biểu diễn.

Ngược lại, cũng có những đoàn lớn với hàng trăm người. Thậm chí có đoàn diễn viên đủ các dân tộc, từ châu Á đến châu Âu, châu Phi, châu Mỹ, sử dụng chung một thứ tiếng để biểu diễn, như  tiếng Anh chẳng hạn. Có đoàn biểu diễn không cần thứ tiếng nào mà dựa vào âm nhạc, yếu tố tình huống, diễn xuất để thể hiện tác phẩm và khán giả vẫn hiểu được.

Xã hộïi hóa sân khấu là xu hướng tất yếu. Cuộc sống phát triển và ngày càng đa dạng, mỗi người có một ý thích khác nhau. Có người thích thưởng thức nghệ thuật bác học, có người thiên về giải trí, thư giãn đầu óc. Do đó, hai dạng sân khấu song song tồn tại, loại hình nọ bổ sung cho loại hình kia. Vì thế đời sống tinh thần mới sinh động, phong phú.

* Có ý kiến cho rằng diễn viên trẻ bị chi phối bởi quá nhiều việc nên không toàn tâm toàn ý với sân khấu. Ông nghĩ sao?

- Người ta nhận định như vậy vì có những thực tế làm họ suy nghĩ. Ví dụ ngày trước đi học, chúng tôi chỉ biết con đường từ nhà đến trường rồi từ trường về nhà. Bây giờ thì khác, các bạn trẻ còn rẽ chỗ này chỗ khác. Ngày xưa, đi chơi thì đi bộ hoặc bằng xe ngựa, và người ta nhìn ngắm phong cảnh rõ ràng. Ngày nay đi bằng xe máy, ô tô, thấy cái gì cũng thoáng qua. Nhịp điệu cuộc sống dồn dập, mạnh mẽ. Nhiều thứ làm cho giới trẻ đam mê, phung phí thời gian. Nếu như không có mục đích, lý tưởng để kiên trì theo đuổi, các bạn trẻ dễ bị những đam mê khác “lôi kéo”. Giới trẻ muốn hiểu biết nhiều điều, nhưng chưa có sự lựa chọn, sàng lọc, nên có thể chọn những điều hết sức tốt và có thể chọn cả những điều sai lầm. Khi làm một công việc gì, các bạn trẻ cũng cả thèm chóng chán. Bước vào nghệ thuật cũng vậy, không phải ai cũng thuận lợi, có những khó khăn va vấp làm cho các bạn trẻ bi quan chán nản,  trong khi cuộc sống có nhiều cám dỗ. Nói như thế không có nghĩa là không có những tài năng trẻ. Những diễn viên trẻ thành công chính là vì họ không ngừng học hỏi. Thời kỳ nào cũng có những tài năng, cũng có những diễn viên giỏi. Để trở thành tài năng thật sự, chỉ có một con đường: lao động nghệ thuật kiên trì cộng với năng khiếu bẩm sinh.

* Xin cảm ơn nghệ sĩ!

LÂM VY (thực hiện)