Khi cái nắng tháng Chạp ở phương Nam bỗng dịu nhẹ hơn, thì căn nhà nhỏ của gia đình tôi cũng bắt đầu xôn xao. Thằng con 6 tuổi cứ chạy lui chạy lui lo sắp xếp những món quà mà nó gom góp được, để về quê tặng ông bà và các anh chị em. Những món quà chỉ bỏ gọn vào một cái túi, mà nó đếm đi đếm lại vẫn sợ thiếu, đếm đi đếm lại vẫn sợ… mất. Đó là tín hiệu tết đang đến rất gần.

Nhìn thái độ háo hức của thằng con, vợ chồng tôi thống nhất quan điểm, trừ phi có lệnh hạn chế di chuyển để chống dịch, còn cả nước đều thực hiện chủ trương thích ứng linh hoạt với bình thường mới, thì nhất định phải về quê.

Phải về quê chứ. COVID-19 cũng đáng sợ, nhưng không đáng sợ bằng ngày tết bó gối ở đô thị mà nghe lòng xao xác khôn nguôi. Tôi đã tha hương hơn một phần tư thế kỷ. Năm nào cũng cuống cuồng chạy ngược con đường xa cách để được thăm lại mảnh đất chôn nhau cắt rốn. Về quê, có khi chẳng biết làm gì, nhưng không về quê thì chẳng cách nào khỏa lấp những trống trải như chột dạ bất an. Về quê, chỉ để trả món nợ thương nhớ cội nguồn luôn réo thúc tâm can mỗi khi bàn tay ngỡ ngàng gỡ đi tờ lịch cuối cùng năm cũ.

Lộ trình về quê đâu hẳn băng qua mấy trăm cây số dằng dặc, mà trải nghiệm mỗi cung đường nhắc nhớ một kỷ niệm ấu thơ. Đèo và dốc, sương và bụi, mây và khói, cứ nôn nao từng mảng màu đậm nhạt của xa xưa. Ngôi nhà thời trẻ dại, mái trường thuở cắp sách, quán lá ngày hẹn hò, dòng sông phút chia ly... đều gợi lại cho tôi những bóng râm ngơ ngác và trong trẻo. Muốn gọi tên những kỷ niệm ấy mà cổ họng sao nghẹn ngào. Muốn xao xuyến gọi tên những kỷ niệm ấy thật thầm thì, mà khóe mắt sao cay xè. Lẽ đời, người đi thì trà nguội. Thế nhưng, điệu bài chòi ngập ngừng con hẻm vắng vẫn giữ nguyên hơi thở trong lòng tôi biền biệt lữ khách bao mùa.

Ruộng đồng đã thu hẹp lại, phố xá đã cơi nới ra. Về quê, có khi chênh chao đi lạc giữa những lối quanh ngõ tắt đã khác xưa nhiều. Người quê cũng thay đổi, giọng quê cũng thay đổi theo đà hội nhập sâu rộng. Tuy nhiên, lời chào vồn vã của bạn bè cũ, ánh mắt trìu mến của hàng xóm cũ, thì không lẫn vào đâu được. Những cử chỉ ân cần từng theo tôi khôn lớn, vẫn lặng lẽ gửi trao từ năm nọ qua tháng kia, vừa nhẫn nại vừa bao dung.

Tôi luôn cho rằng tết là một sự sáng tạo của phương Đông. Tết như một trạm nghỉ cho cuộc mưu sinh nhọc nhằn. Hấp thu văn hóa quốc gia lân cận, người Việt có Tết Nguyên đán, Tết Nguyên tiêu, Tết Đoan ngọ, Tết Trung thu... Trong đó, Tết Nguyên đán là tết quan trọng nhất, được xem là tết anh cả. Nhiều người sốt ruột nhu cầu phát triển, nên đề nghị bỏ Tết Nguyên đán vì sợ lãng phí thời gian và tiền bạc. Tôi không nghĩ vậy. Những ngày tết giống như một vị trọng tài hòa nhã, sẽ giúp nguội lạnh bớt những tranh giành, đấu đá, hơn thua. Những ngày tết tĩnh tại khiến con người được ngồi lại với chính mình và tìm lại nhịp đập trái tim nhân ái.

Tôi suốt năm xuôi ngược áo cơm, chỉ mong tết để được về quê. Dẫu chen chúc tàu xe, nhưng trong sự vội vã mệt mỏi cũng có sự thong dong hạnh phúc. Về quê không võng lộng mà cũng thấy mình vinh quy. Về quê không cao lương mỹ vị mà cũng thấy mình no đủ nụ cười. Về quê khi tóc lốm đốm sợi bạc càng thấy thương người thân đã lận đận rau dưa từng buổi chợ nghèo. Về quê để cảm ơn phúc phận riêng mình vẫn còn cha mẹ già sớm tối bình yên tổ ấm cũ. Còn cha mẹ già thì còn cố hương gần gũi âu yếm. Còn cha mẹ già thì còn bồng bềnh những đám mây trắng trẻ dại bay lơ đãng giấc chiêm bao.

Tôi lấy thương nhớ cội nguồn làm hành trang tha phương cầu thực. Đã có lắm ước mơ lỡ làng, đã có lắm ngộ nhận ê chề, đã có lắm va chạm gay gắt và cũng đã có lắm toan tính nửa vời, nhưng tôi chưa bao giờ che đậy gốc gác tỉnh lẻ của bản thân. Bởi lẽ, vệt nắng Chóp Chài hay bóng trăng tháp Nhạn đều trở thành đạo cụ lấp lánh để tôi được bền bỉ giữ lại khuôn mặt chính mình giữa chập chờn vai diễn cười khóc nhân gian.

Về quê ngày tết, tôi bỗng gặp lại tôi trong đứa trẻ hồn nhiên được bà nội dắt ra phố ngắm nhìn những quả bóng xanh đỏ chiều cuối năm. Về quê ngày tết, tôi bỗng gặp lại tôi trong cậu bé bồi hồi chờ ông ngoại nhen lửa nấu bánh chưng trước giao thừa. Về quê ngày tết, tôi bỗng gặp lại tôi trong chàng trai thẫn thờ trông theo chiếc khăn mới của cô bạn đi lễ chùa... Về quê ngày tết, tôi được dịp kể lại cho vợ con nghe những câu chuyện âm thầm quá khứ.

Về quê ngày tết, tôi được bần thần giữa những hồi ức ngổn ngang, mà mỗi ngọn gió tình cờ thổi bên hiên cũng giống như một món nợ đến kỳ đáo hạn.

LÊ THIẾU NHƠN