Khi cuộc sống còn quá khó khăn, thi thoảng, má tôi lại gom những bộ quần áo đã chật nhưng còn tốt của chị em tôi, chia sẻ cho những đứa trẻ khác. Tuy nhiên, có một số món đồ má giữ lại làm kỷ niệm. Đó là những chiếc áo nhỏ xíu màu trắng được má thêu lên rất đẹp mà chị em tôi đã mặc sau khi chào đời, là mũ len, bít tất xinh xắn do chính tay má đan, và một chiếc áo đầm có hai màu trắng - xanh, cổ lá sen, trước ngực có đính ba cái nút xinh xinh, sáng bóng. Đó là chiếc áo đầm tôi mặc lúc bốn, năm tuổi.

Minh họa: HƯNG DŨNG

Má kể, lần đó ba vô thị xã thăm má rồi hai vợ chồng cùng về quê. Trong khi ngồi chờ xe lăn bánh, ba má thấy một tiệm bán quần áo tại bến xe, bèn tạt vào “tham quan”. Nhìn thấy một chiếc áo đầm có thân trên màu trắng, thân dưới màu xanh mực, cổ lá sen, ba má rất thích, nghĩ con gái mình mặc chắc rất đẹp. Hỏi giá, hai người choáng váng. Giá cái đầm đó gần bằng hai tháng lương thủ quỹ của má, và còn cao hơn nếu so với lương phó chủ nhiệm hợp tác xã nông nghiệp của ba (hồi đó hình như tính bằng lúa). Ba má dứt khoát trở lại xe.

Chờ mãi, xe vẫn chưa đầy khách. Ba má nói về chiếc áo đầm. Con mình mặc chắc rất đẹp. Đúng vậy, nhưng mà nó mắc quá! Ừ, nhưng nó đơn giản và rất đẹp. Ba má nói tới nói lui… Xe vẫn chưa đầy khách. Lát sau, ba kêu má ngồi trên xe giữ chỗ, ba đi chút xíu rồi quay lại.

Ba quay lại rất nhanh, trên tay là chiếc áo đầm trắng - xanh, cổ lá sen. Má hết sức kinh ngạc khi thấy ba “vung tay quá trán”, còn ba chỉ cười, nói cái áo này rất hợp với con mình.

Chuyện này tôi nghe má kể khi chiếc áo đầm đã trở thành một góc kỷ niệm của gia đình tôi trong vô số kỷ niệm về những năm tháng khó khăn thiếu thốn. Hồi đó, má làm việc tại Tuy Hòa, hai chị em tôi sống với ba và bà nội ở Tuy An. Lâu lâu má về thăm nhà; lâu lâu, trên đường đi công tác, ba vào thăm má. Lương ba cọc ba đồng, lúa nhận từ hợp tác xã cũng chỉ đủ ăn; ba má tôi rất tằn tiện. Việc ba mua chiếc áo đầm đó nằm ngoài sức tưởng tượng của má.

Chuyện má kể hình như không gắn với chữ “Tết”, nhưng tôi đinh ninh rằng chiếc áo đầm trắng - xanh, cổ lá sen được mua trong một ngày giáp Tết, vì chỉ khi Tết đến xuân về, chị em tôi mới có quần áo mới. Đồ tết của tôi thường là bộ quần áo hoa may bằng loại vải giông giống như kate bây giờ nhưng chất lượng kém hơn nhiều, mũ và đôi guốc mới. Có một năm, má mua cho tôi bộ đồ vải xoa màu cánh sen, trước ngực thêu hình ba nàng tiên, cổ và tay áo bên trong được may bằng chỉ thun, bên ngoài là chỉ màu nổi bật. Tôi thích mê bộ đồ “cô tiên”, và đó là bộ quần áo “sang chảnh” nhất của tôi, cho đến khi chiếc đầm trắng - xanh, cổ lá sen xuất hiện.

Với những đứa trẻ như chúng tôi ngày đó, Tết đến là khi chúng tôi ướm lên người quần áo mới thơm thơm mùi vải, xỏ chân (đã được rửa sạch sẽ) vào đôi dép/guốc mới, đội cái mũ mới lên đầu, đi qua đi lại trong nhà rồi bước ra hàng hiên. (Chỉ ra hàng hiên thôi chứ không dám đi ra ngõ, sợ đôi dép/guốc mới sẽ… không còn mới). Khi đó, tôi có cảm giác như hai hàng vạn thọ trước hiên đang mỉm cười với mình, chùm bông pháo bên bậc thềm đong đưa đong đưa chia vui với mình. Mọi thứ trong nhà, ngoài sân đều trở nên rực rỡ.

Chiếc áo đầm trắng - xanh cổ lá sen đơn giản và xinh đẹp theo tôi qua hai mùa Tết. Tôi đã giữ gìn hết sức cẩn thận nên đến khi nó ngắn và chật, màu trắng ở thân trên vẫn không thay đổi mấy. Khi tôi lên lớp hai, ba má đưa vô thị xã học. Trong túi đồ của tôi có chiếc áo đầm mà ba đã mua cho.

Những cái Tết sau này, cuộc sống dễ chịu hơn, chúng tôi có được hai bộ đồ tết thay vì chỉ một như trước kia. Ba má tôi vẫn rất tiết kiệm. Mỗi khi tôi vòi vĩnh má mua đồ mới, ba nói: “Mua đủ dùng thôi con. Con nhìn chung quanh coi, có rất nhiều người nghèo khổ, nhiều đứa nhỏ hai, ba năm không có đồ tết”. Má tôi vẫn giữ thói quen giặt thật sạch những bộ đồ đã chật nhưng còn tốt của chị em tôi, để chia sẻ cho những đứa trẻ nghèo hơn con mình. Riêng những món đồ do chính tay má đan, thêu để đón chị em tôi chào đời thì được giữ lại làm kỷ niệm, và má giữ lại chiếc áo đầm trắng - xanh cổ lá sen. Không phải vì nó quá đắt so với đồng lương eo hẹp của ba má thời đó, mà vì nó phần nào cho thấy ba thương con gái rất nhiều.

Có con rồi, tôi mới hiểu hết tình yêu thương mà ba má dành cho con, nhất là trong những năm tháng vô cùng khó khăn thiếu thốn. Nhưng đến lúc đó, má tôi đã nằm dưới ba tấc đất mất rồi! Má ra đi, mang theo cả thế giới của ba. Từ một người mạnh mẽ, ba trở nên vô cùng yếu đuối. Tôi có cảm giác như ba chỉ muốn đi theo má, và khi những căn bệnh của tuổi già ập đến, ba hoàn toàn buông xuôi! Không lần nào tôi xuống nhà em trai thăm ba mà không cằn nhằn, vò đầu bứt tai, từ chuyện ba không mở cửa sổ cho phòng thông thoáng, không sử dụng máy vật lý trị liệu mỗi ngày đến chuyện ba không vận động, không chịu ăn uống… Tôi đã không biết rằng chúng tôi có con nhỏ, có công việc bận rộn nên có thể bước tiếp sau nỗi đau mất má, còn ba có tuổi già nên nỗi đau không nguôi ngoai mà chỉ đầy thêm. Ba nấn ná với con cháu được bảy năm, rồi cũng đi theo má.

Khi mở tủ của ba, tôi thấy những bộ quần áo mà tôi mua cho ba vẫn còn mới tinh, được xếp cẩn thận. Chúng rất ít khi được dùng đến, ba cứ đồ cũ mà mặc, mặc hoài cho tới khi em dâu tôi gom lại bỏ đi.

Tôi xếp những bộ đồ mới để ba mang theo trong chuyến đi cuối cùng, và chợt nhớ đến chiếc áo đầm trắng - xanh, cổ lá sen ba mua cho gần 40 năm trước.

Đời người trôi qua như giấc mộng.

Tôi nghĩ rằng trên cao xanh, ba sẽ gặp lại má. Ba má sẽ nói về những đứa con đang già đi nhưng vẫn còn mắc lỗi lầm. Có thể ba má đã quên chiếc áo đầm trắng - xanh cũng như bao bộ đồ tết mà ba má chật vật sắm sửa cho các con. Những bộ đồ tết của một thời khó khăn nói rằng ba má yêu thương chúng tôi rất nhiều. Và chúng tôi lớn lên trong suối nguồn yêu thương đó.

PHƯƠNG TRÀ