Thật khác biệt khi giải thưởng Nobel Văn chương 2016 đã tôn vinh nghệ sĩ Bob Dylan với cống hiến của ông về thi ca trong âm nhạc. Người trong giới lẫn công chúng khá ngỡ ngàng bởi kết quả trái ngược hẳn với các phỏng đoán trước đó.
Viện Hàn lâm Thụy Điển giải thích rằng Bob Dylan đã hình thành một cách thức lột tả chất thơ mới mẻ với những ca khúc truyền thống tuyệt vời của người Mỹ. Ông là người Mỹ thứ 259 được trao giải Nobel.
Bob Dylan là nghệ danh của Robert Allen Zimmerman, sinh ngày 24/5/1941. Ông được hàng triệu công chúng trên khắp thế giới biết đến với các ca khúc bất hủ, sống mãi với thời gian nhờ ca từ kết hợp phức tạp giữa tính chính trị, xã hội, triết học và cả văn học, khác hẳn với các ca từ của nhạc pop thông thường. Bob Dylan cũng từng được trao giải Pulitzer báo chí hồi năm 2008 cho những đóng góp đặc biệt của ông trong lĩnh vực âm nhạc và văn hóa, chủ yếu với những ca từ phức tạp kết hợp với sức mạnh đặc biệt của thi ca. Ca từ của Bob Dylan sâu lắng và khác biệt, độc đáo bởi triết lý nhân sinh và màu sắc chính luận trong đó. Bob Dylan được báo chí ca ngợi là một người phát ngôn cho thế hệ những người Mỹ ở thời đại của mình, dù Bob Dylan nhiều lần từ chối danh xưng ấy.
Sara Danils, Thư ký thường trực Viện Hàn lâm Thụy Điển, mô tả Bob Dylan là một “hình mẫu tuyệt vời” và rằng: “Trong suốt 54 năm qua, ông đã luôn tái tạo bản thân”.
Cuốn tự truyện về cuộc đời của Bob Dylan là một trong những cuốn sách bán chạy nhất trên toàn cầu. Bob Dylan cũng là một trong số các nhạc sĩ có đĩa bán chạy nhất mọi thời đại (ít nhất là 100 triệu đĩa nhạc). Ông đoạt vô số danh hiệu và giải thưởng, có thể kể tới như giải Grammy, Quả Cầu Vàng, Oscar… Tên của Bob Dylan được vinh danh tại đại sảnh Rock and Roll, đại sảnh Danh vọng nhạc sĩ… Tạp chí Rolling Stone bình chọn ông là nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời đại, chỉ sau ban nhạc The Beatles. Tháng 5/2012, Bob Dylan được Tổng thống Mỹ Barack Obama trao tặng Huân chương Tự do.
Nhìn vào quá khứ của Nobel Văn chương, từng có những trường hợp như Bob Dylan - được trao giải thưởng này dù thực hiện việc sáng tạo ở những mảng khác nhau như thơ, kịch. Năm 1953, cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill đồng thời là một nhà báo, tác giả, họa sĩ nhận giải Nobel vì “miêu tả rành mạch về lịch sử và tiểu sử nhân vật cùng với việc tôn vinh giá trị cao quý của con người”. Nhà triết học Bertrand Russell và Henri Bergson cũng từng nhận giải Nobel Văn chương.
Trước Bob Dylan, nhà thơ Rabindranath Tagore cũng nhận được giải thưởng Nobel Văn chương năm 1913 bởi hàng nghìn bài hát bằng tiếng Bengal “tinh tế, tươi tắn và tuyệt đẹp”. Dù sự liên kết của văn học với những mảng nghệ thuật khác có thể mong manh nhưng thực tế, rất nhiều tác phẩm văn thơ đã được phổ nhạc. Nhiều nhà văn vĩ đại của thế giới như Geoffrey Chaucer, William Shakespeare và Robert Burns cũng đã viết ra rất nhiều lời bài hát. Bởi vậy, việc giải thưởng Nobel Văn chương được trao cho Bob Dylan là điều có thể hiểu được.
Tuy rất bất ngờ, song văn đàn Việt cũng đánh giá kết quả Nobel năm nay cho thấy tiêu chí trao giải của Viện Hàn lâm Thụy Điển đã đổi khác. Nhà văn Nguyễn Trương Quý, người biên tập cuốn sách “Trịnh Công Sơn và Bob Dylan: Như trăng và nguyệt” (tác giả John C. Schafer) nhận xét rằng, trao cho Bob Dylan là sự thừa nhận xu hướng liên văn bản. Đó là nỗ lực Ủy ban Nobel khi tìm những đóng góp của thể loại không kinh điển của văn chương. “Trước đây, cứ nói đến Nobel Văn chương là trao cho người viết tiểu thuyết. Nhưng giải thưởng năm nay chính là câu chuyện tái định nghĩa văn học”, nhà văn Trương Quý nói.
N. LAN (tổng hợp)
