Trước thực trạng âm nhạc dân tộc có nguy cơ lạc lõng giữa cuộc sống đương đại với sự xuất hiện ngày càng nhiều các loại hình giải trí mới, có những nhạc sĩ đã và đang bằng tình yêu, tâm huyết của mình, dày công tìm tòi, thử nghiệm để đưa âm nhạc truyền thống hòa vào dòng chảy hiện đại, lưu giữ và lan tỏa những giai điệu mang hồn cốt dân tộc.
Sinh ra và lớn lên tại Pháp, không thật sự thạo tiếng Việt nhưng Nguyên Lê vẫn được biết đến là nhạc sĩ tài năng mang âm nhạc Việt Nam tới nhiều nơi trên thế giới. Sống giữa những người nước ngoài, nhạc sĩ sinh năm 1959 này vẫn không ngừng đi tìm “chất Việt” trên hành trình âm nhạc của mình. Cách đây hơn 20 năm, album “Tales from Vietnam” gồm nhiều bản cổ nhạc và dân ca Nam Bộ được nhạc sĩ Nguyên Lê thực hiện với sự tham gia của ca sĩ Hương Thanh và một số nghệ sĩ nhạc cụ dân tộc sau khi phát hành đã khiến nhiều người bất ngờ khi những giai điệu nhạc truyền thống Việt Nam lại có thể vang lên vừa lạ, vừa quen và cuốn hút đến thế. Album nhanh chóng trở thành một trong những đĩa nhạc bán chạy ở thị trường châu Âu, đưa Hương Thanh từ ca sĩ dân ca kín tiếng trở nên khá nổi tiếng ở dòng nhạc world music.
Năm 2011, nhạc sĩ Nguyên Lê dành nhiều thời gian về nước và bắt đầu phát triển các dự án âm nhạc cùng một số nghệ sĩ Việt Nam. Trong đó có tiếng vang nhất phải kể tới album “Độc đạo” thực hiện cùng ca sĩ Tùng Dương năm 2013. Sự kết hợp của âm nhạc dân gian với tiếng đàn bầu, sáo trúc... và tinh thần đương đại trong những bản phối jazz đã mang đến chất Việt vừa đậm đà, vừa cởi mở, kết nối và cuốn hút người nghe. Cũng nhờ đó mà “Độc đạo” đã chiến thắng ở hạng mục Chương trình của năm trong mùa Giải âm nhạc Cống hiến 2014.
Cũng lấy cảm hứng sáng tạo từ âm nhạc cổ truyền nhưng nghệ sĩ piano Phó An My lại chọn con đường không ít chông gai, ấy là tìm ra sự đối thoại giữa truyền thống và đương đại, giữa các loại hình diễn xướng âm nhạc dân tộc với âm nhạc cổ điển phương Tây. Sinh năm 1977, chị theo học piano khi mới lên 5. 13 tuổi, chị thi đỗ vào trường E.M.Phillip Bach, một trong những cái nôi đào tạo âm nhạc tốt nhất nước Đức. Được đào tạo bài bản về âm nhạc cổ điển phương Tây và có không ít thành tích đáng nể nhưng khi về nước, Phó An My dường như vẫn chưa tìm thấy mình cho đến khi được se duyên với âm nhạc dân tộc Việt Nam. Ý tưởng kết hợp piano với các nhạc cụ âm nhạc cổ truyền như đàn tranh, sáo, nhị, bầu… lóe lên đầy bất ngờ khi An My tham dự trình diễn ở Festival Huế 2006.
Năm 2011, Phó An My thực hiện chương trình “Bóng” - dự án đầu tiên kết hợp piano với diễn xướng hầu đồng. Năm 2014, chị lại khiến những người yêu sân khấu truyền thống phải ngạc nhiên, thán phục với “Lửa” khi kết hợp tuồng cùng piano. Sự lôi cuốn từ đầu đến cuối vở diễn đã khiến công chúng và cả những nghệ sĩ của sân khấu truyền thống không còn nghi ngờ về khả năng tương tác hòa hợp giữa âm nhạc dân tộc Việt Nam và âm nhạc cổ điển phương Tây. Lần này, dựa trên cốt truyện “Quan Âm Thị Kính”, nghệ sĩ sẽ mang đến một hơi thở mới cho âm nhạc trong nước khi kết hợp piano và chèo.
Không chỉ Nguyên Lê hay Phó An My, một số nghệ sĩ khác cũng đặc biệt tâm huyết với âm nhạc dân tộc, luôn tìm cách khai thác những giá trị âm nhạc truyền thống để tìm ra tiếng nói chung trong sự giao thoa với âm nhạc đương đại. Nguyễn Vĩnh Tiến, Lê Minh Sơn hay Giáng Son... là những nhạc sĩ đã có nhiều dấu ấn với các ca khúc sử dụng yếu tố âm nhạc dân gian. Ca sĩ Tân Nhàn với “Yếm đào xuống phố” từng tạo tiếng vang khi kết hợp jazz với chèo cổ. Mới đây, album “Song hành” cũng mang đến thành công cho nhạc sĩ Ngô Hồng Quang khi anh thể hiện các làn điệu dân ca Việt như xẩm, chèo, ru con Nam Bộ... bằng cả nhạc cụ dân tộc và âm nhạc điện tử.
Nói thế để thấy, khi âm nhạc dân tộc của Việt Nam còn chưa được thế giới chú ý nhiều cũng như chưa được công chúng trong nước quan tâm đúng mức, thì vẫn có những nghệ sĩ nỗ lực để âm nhạc dân tộc tìm được tiếng nói chung với âm nhạc đương đại. Sự dấn thân, sáng tạo của những nhạc sĩ cho thấy âm nhạc dân tộc luôn là mạch nguồn nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo để làm nên những giá trị mới cho đời sống âm nhạc.
TUYẾT TRẦN (tổng hợp)
