Có lẽ trong chúng ta ai cũng biết câu ca dao: “Anh đi anh nhớ quê nhà/Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương”, một kiểu nhớ giản đơn đến tưởng chừng như không nhớ gì. Ngược lại, nó vô cùng da diết khi phải xa quê, khi phải chiến đấu gian lao với kẻ thù, với rừng thiêng nước độc mà ở đó cái đói, bệnh tật lúc nào cũng thường xuyên; còn cái no hay món ngon của lạ thì lúc nào cũng tình cờ.
Quê tôi có nhiều ao đầm, nơi rau muống phát triển rất tốt mà chẳng phải chăm bón gì. Người quê quanh năm vất vả, việc nọ tiếp việc kia, thời gian dành cho việc nấu nướng không nhiều nên bữa cơm quê thường đạm bạc. Có được vài con cá đồng kho nghệ, kho tiêu hay nấu canh chua thì cũng phải có đĩa rau muống luộc hay đĩa rau vườn ăn kèm thì mới ngon.
Rau vườn thì đâu phải lúc nào cũng có, đâu phải lúc nào cũng tốt tươi nên rau muống luôn là lựa chọn số một của các bà mẹ quê bởi muốn có đĩa rau vườn cho thật đầy đặn trên mâm cơm thì người ta phải bỏ ra khoảng thời gian gấp mười lần để thu hái so với rau muống. Chỉ vài tay liềm là họ có cả rổ rau muống ứ ự bởi nó mọc tập trung và thường ken dày.
Rau muống không thuộc hàng rau cao cấp, đắt tiền vì thế nó được lòng hầu như khắp mọi gia đình. Ngày hè oi bức mà có tô canh rau muống dầm sấu chua chua là cách giải nhiệt tuyệt vời. Mát đến cuối dạ, cuối lòng, trách sao đi xa luôn nhớ. Canh rau muống cũng có những sắc thái riêng, hương vị riêng khi đến với mỗi vùng miền. Sẽ được thêm đường hay tôm cá là những thứ luôn có sẵn ở miệt đồng.
Rau muống luộc chấm gì cũng ngon nhưng ngon nhất có lẽ là tương Bần. Tương Bần hay tương làng Bần có màu vàng sóng sánh là loại tương thuộc hàng ngon nhất nước ta. Thêm trái ớt cho có vị cay cay, nhai rôm rốp với quả cà pháo muối nữa thì cái thích sẽ thành cực đỉnh.
Thời gạo châu củi quế đã qua rồi, bữa cơm của người quê giờ không còn quá đạm bạc như xưa nữa. Với sự hồi sinh của những đặc sản vùng miền; sự giao thoa của những món ngon vật lạ do hệ thống thương mại hầu như đã phủ khắp nên “chả phượng nem công” cũng không còn bó gối trên mâm bát những gia đình khá giả. Bữa cơm quê giờ có đủ cá, thịt, hoa quả, rau xanh.
Bây giờ cuộc sống đã khấm khá hơn, điệp trùng món ngon vật lạ bày bán trên thị trường, nhưng nhiều người vẫn không quên tô canh rau muống với quả cà dầm tương và không gian quê yên ả, thanh bình…
LÝ THỊ MINH CHÂU
