(Đọc “Những nẻo đường văn chương” của Phạm Ngọc Hiền –NXB Văn Nghệ 2007)
Năm 2005, hai tác phẩm “Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” và “Mãi mãi tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc đã tạo ra một cơn sốt với số lượng xuất bản đạt mức kỷ lục. Tác giả Phạm Ngọc Hiền cố gắng trong tác phẩm mình ngay ở phần 1, đi tìm lời giải đáp cho sức hấp dẫn của “Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” và “Mãi mãi tuổi hai mươi”. Lời giải đáp, đó chính là sự chân thật! Quả vậy, điều này chính tác giả Nguyễn Văn Thạc của “Mãi mãi tuổi hai mươi” cũng đã quan niệm: “Nếu như người viết nhật ký là viết cho mình, cho riêng mình đọc, thì cuốn nhật ký đó sẽ chân thật nhất, sẽ bề bộn và sầm uất nhất. Người ta sẽ mạnh dạn ghi cả vào đấy những suy nghĩ tồi tệ nhất mà thực sự họ có!”. Đó còn là cầu nối giữa cá nhân và xã hội, đặc biệt trong thời chiến tranh bảo vệ dân tộc, như Đặng Thùy Trâm viết: “Quyển nhật ký này đâu phải chỉ là cuộc sống của riêng mình, mà nó phải là những trang ghi lại những mảnh đời rực lửa chiến đấu và chồng chất đau thương của những con người gang thép trên mảnh đất miền Nam này!”. Tất nhiên, còn nhiều điều độc đáo khác khiến hai tác phẩm này hút bạn đọc, nhưng dưới góc nhìn của Phạm Ngọc Hiền, chỉ khía cạnh chân thật không thôi cũng đủ để tác phẩm làm nên điều đặc biệt.
Đặc biệt ở phần 3, Hương gió miền Trung, những tác giả hiện đang cầm bút của Phú Yên rất được tác giả chú trọng. Tác giả Phạm Ngọc Hiền cố gắng tìm ra được điểm cốt lõi của từng tác giả, dĩ nhiên là theo quan điểm riêng. Xin trích dẫn: “Đi vào thế giới ngôn từ của Ngô Phan Lưu, ta có cảm tưởng như đang ngồi trên chiếc xe bò lộc cộc trên con đường gồ ghề dẫn vào vườn cổ tích. Tuy cũng vất vả nhưng bù lại, được chiêm ngưỡng một thế giới kỳ thú và đầy ắp tiếng cười”. “Thơ Triệu Lam Châu dung hợp rất nhiều sắc màu văn hoá. Nhưng trong quá trình giao lưu, ông rất có ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc Tày, đặc biệt là ngôn từ, bởi vì “Ngôn ngữ là linh hồn của dân tộc”. “Có lẽ hiếm thấy nhà văn nào bị ám ảnh thời gian nhiều như Huỳnh Thạch Thảo. Anh có mối đam mê đặc biệt với nội dung hoài niệm quê xưa, mặc dù việc lặp đi lặp lại đề tài này dễ gây đơn điệu nhưng lại tạo ra một nét riêng khó lẫn lộn với ai. Đối với anh, quá khứ như một mảnh đất màu mỡ để vun đắp những trang văn hiện tại và tương lai. Nói như triết gia Hegel “Trở về quá khứ là tiến lên phía trước”. “ Huỳnh Văn Quốc vốn kiệm lời, gợi nhiều hơn tả, ít hoa hoè chữ nghĩa nên thuyết phục bạn đọc ở sự chân thực của con tim”. “Những nhân vật nữ của Trần Quốc Cưỡng, dù tốt hay xấu, dù tỉnh hay điên cũng đều để lại một ấn tượng khó quên trong lòng bạn đọc. Hành động của họ rất mạnh mẽ và có khi dị thường, phục vụ đắc lực cho chủ đề tác phẩm: Hãy thông cảm và chia sẻ với những nỗi đau thiệt thòi của người phụ nữ, hãy chịu khó lắng nghe những khát khao thì thầm từ đáy sâu con tim của họ. Có như vậy, ta mới cùng họ xây dựng một cuộc sống ngọt ngào “Người yêu người sống để yêu nhau”. “Giọng điệu thơ Nguyễn Tường Văn thay đổi theo từng thời kỳ, trước 1975 thường có giọng hùng tráng khi đấu tranh. Sau 1975 có giọng tin yêu đôn hậu ở giai đoạn đầu, chút cổ kính ở giai đoạn sau, và thỉnh thoảng có tiếng cười thâm trầm của người đã từng trải qua nhiều biến cố ở đời”…
Trong tác phẩm phê bình văn học này, đặc biệt có bài “Những thành tựu của văn học Phú Yên thế kỷ XX”, tác giả đã điểm qua hết các tác giả người Phú Yên, ở Phú Yên từ nửa đầu thế kỷ cho đến hiện tại, từ đó nhận xét: “So với nhiều tỉnh khác ở miền Trung như Huế, Bình Định thì Phú Yên chưa có bề dày văn học bằng, nhưng vài chục năm trở lại đây đội ngũ sáng tác rất đông đảo, không thua kém các tỉnh bạn. Rất nhiều nhà văn đoạt giải Trung ương và xuất hiện đều đặn trên báo chí cả nước. Chúng ta có quyền hy vọng trong tương lai không xa, văn nghệ sĩ Phú Yên sẽ còn đóng góp cho văn học Việt
Với văn chương Phú Yên, thật hiếm hoi khi có những tác phẩm phê bình văn học như “Những nẻo đường văn chương”. Bởi vậy, sự nỗ lực của Phạm Ngọc Hiền là rất đáng trân trọng.
NGÔ PHÚ THUẬN
