Năm Tuất là năm có vị thứ 11 trong 12 địa chi. Cụ Bảy láng giềng sát vách nhà tôi, lúc nào rảnh rỗi cũng đến uống trà, bảo: “Năm nay cậu viết một bài đi, tôi gợi ý nên lấy tựa là Tuất = chó + cẩu + khuyển”. Rồi cụ nói:

- Lớp trẻ hiện giờ, đa số ít có căn bản về từ Hán Việt. Các cháu ấy vẫn biết “Tuất” là “chó”, nhưng khi nghe có người nói: “Tuất bệnh” liền hiểu là “chó bệnh”, khi nghe có người nói: “Tuất cô” liền hiểu là “cô chó”! Nói thế là không đúng! “Tuất bệnh” không phải “chó bệnh” mà “thương xót người tật bệnh”. Còn “Tuất cô” không phải “cô chó” mà là “Chăm nom con trẻ mồ côi”! Nhưng đó là “Tuất”, khi sang qua “Cẩu” thì các cháu ấy hiểu đúng, nếu không muốn nói là giỏi! Ví như khi nghe nói “Cẩu tiếu” các cháu liền hiểu “chó cười” lại đúng, lại hay! Ví như khi nghe có người nói “cẩu ngôn” các cháu liền hiểu “chó nói” lại hay, lại đúng! Thế nhưng, có ai đó nói “cẩu hùng” các cháu bây giờ, đa số liền hiểu “chó hùng dũng” mà chẳng rõ rằng đó chỉ là “con gấu chó”!

Ảnh biếm họa của Ngụy Như Ánh

Nghe cụ nói thế, tôi chỉ biết cười! Tôi lái vào trọng tâm chủ đề:

- Nhưng, có chuyện gì về “chó” hay hay, không cụ?

- Có đấy. Đó là chuyện con “Nghĩa khuyển”. Theo sách “Sưu Thần Ký”: Đời Tam Quốc, Lý Tín

Thuần có nuôi một con chó đặt tên là Hắc Long, luôn luôn đi theo chủ. Một hôm, Lý ra chơi ngoài thành uống rượu say nằm lăn ra cỏ để ngủ. Lúc bấy giờ có một ông Thái thú đi săn bảo người đốt cỏ để đuổi chồn thỏ, thuận gió lửa cháy rất mau về phía Tín Thuần ngủ. Con chó lấy mồm cắn áo Thuần lôi dậy. Nhưng Thuần quá say nên chẳng hay biết gì cả. Gần đó có cái khe, chó liền lội xuống nhúng ướt cả mình, đoạn chạy lên rưới quanh nơi Lý nằm nhiều lần như vậy, khiến đám cỏ quanh Lý ướt dầm cả nước không cháy được.

Nhờ thế mà Lý khỏi bị thiêu, nhưng trái lại, vì quá mệt nên chó đã ngã lăn ra chết. Lý tỉnh rượu, dậy thấy lửa và cỏ ướt, cả chó nằm chết bên cạnh, Lý biết là chó đã hy sinh vì mình, ôm xác chó mà khóc nức nở, đoạn mua quan tài mai táng tử tế! Đó là con nghĩa khuyển! Quý thay! Chó bây giờ, không thấy có con như thế!

Tôi cười:

- Ngày xưa, người ta nuôi chó để giữ nhà. Ngày nay, người ta nuôi chó để phải giữ chó! Phải dắt đi đại tiện, tiểu tiện! Không thế, con người sẽ buồn! Và không được sang trọng!

Cụ Bảy gục gặc đầu, nhấp ly rượu:

- Cháu nói nghe lọt! Đời Hán, các quan ngự sử dùng lông con Điêu (một giống chuột lông rất dài, sắc vàng hoặc đen, sinh sản ở phương Bắc) để làm chỏm mũ. Sách Tân Thơ có ghi: “Bọn tôi đòi cũng được phong tước vị, mỗi lúc ra triều thấy đầy rẫy cả mũ lông Điêu!”. Người đương thời lúc ấy có câu ngạn ngữ: “Điêu bất túc, cẩu vi tục”, nghĩa là: “Lông con Điêu không đủ, lấy đuôi chó thêm vào!”.

- Câu ngạn ngữ gớm nhỉ!

- Cháu biết không? Có một phái triết học ở Hy Lạp, sáng lập từ thế kỷ thứ 4, thứ 5 trước Công nguyên, họ chủ trương rằng hạnh phúc của con người không nhờ đến vật chất bên ngoài! Cho nên họ không thiết gì đến sinh hoạt xã hội. Họ cho rằng, con người chỉ cốt giữ cái “đức” là hoàn toàn đủ. Họ sống rất cơ cực! Phái này mở đường cho phái Khắc Kỷ sau này. Bọn phản đối vì ghét mà đặt cho phái triết học này cái tên: Khuyển nho học phái!

- Vậy, đa số cũng quan niệm chó là xấu!

- Thì người ta vẫn chửi là: đồ chó! Có ai chửi là: “Đồ rồng” đâu?! Tuy vậy, nó cứ vẫn là món thích khẩu! “Không ăn miếng dồi chó/Thác xuống âm phủ biết có hay không”.

- Cụ thích thịt chó à?

- Không rõ có thích hay không? Nhưng có ai mời thì ăn! Chó cũng được, cẩu cũng được, cầy cũng được, mà khuyển cũng được, mà “cờ tây” là tốt nhất!

Nghe thế, tôi liền sửa ngay nhan đề cho bài viết:

- Thưa cụ, tôi xin (xin lỗi!). Cháu xin bổ túc thêm nhan đề cụ đã gợi ý.          

- Bổ túc thế nào? Nói nghe coi?

- Nhan đề: “Tuất + chó + cẩu + khuyển = cầy!’.

Cụ Bảy vuốt râu:

- Ô-kê, ô-kê! 

NGÔ PHAN LƯU