Hiện 20 cây xoài cổ tại chùa Đá Trắng (Từ Quang) thuộc xã An Dân, Tuy An, là cây Di sản Việt Nam đang bị bệnh rầy bông, muội than. Theo nhận định của ngành chức năng, nếu không được cứu chữa kịp thời, các cây xoài có nguy cơ bị chết.

Xoài Đá Trắng bị bệnh rầy bông, muội than nên năm nay không ra trái - Ảnh: H.NAM

20 cây xoài cổ ở chùa Đá Trắng đều là những cây thuộc dạng cổ thụ, cây lớn nhất có đường kính 1,2m, tán rộng hàng chục mét vừa được công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Tuy nhiên, tại các cây này rầy xuất hiện rất nhiều và lá bị thâm đen. Bà Nguyễn Thị Mận (pháp danh Đồng Thiện), người làm công quả tại chùa cho biết: “Cách đây 3 tháng, xoài ra bông sau đó rụng dần, một số trái non bằng ngón tay cái thì rụng”. Khách tham quan đến hỏi “xin lộc” trái xoài cổ, nhưng không có. Sáng nay, tôi quét lá khô dưới đất thì thấy xung quanh mấy gốc xoài có lớp bột màu đen, lâu nay chưa từng có hiện tượng này?”. Còn bà Trần Thị Ba (80 tuổi), một người ở cạnh chùa thì cho biết: Đầu tháng hay rằm tôi thường đến chùa nhưng trước đây chưa thấy các cây xoài cổ bị như thế bao giờ. Năm nay, cây xoài khác lạ, hiện là mùa xoài mà trên cây không có trái nào.

Theo những tài liệu lịch sử, xoài Đá Trắng khi chín có màu vàng tươi, vị ngọt thanh và có mùi thơm dịu nhẹ. Trước đây là loại quả quý để cung tiến vua nên còn gọi là xoài ngự, xoài tiến. Trải qua hơn 200 năm, những cây xoài vẫn ra hoa hàng năm nhưng ít trái. Dịp rằm tháng tư năm nay, chùa Đá Trắng thu hút hàng ngàn phật tử, khách du lịch đến viếng. Nhiều người hết sức ngỡ ngàng vì 20 cây xoài di sản này lại không có trái. Cách đây 3 tháng, tỉnh Phú Yên tổ chức đón bằng công nhận quần thể 20 cây xoài cổ tại chùa Đá Trắng là cây Di sản Việt Nam. Vườn xoài này do Hòa thượng Pháp Chuyên (hiệu Luật Truyền, đời thứ 36 thuộc dòng phái Lâm Tế) trồng vào năm 1793, trong lúc đến chùa Đá Trắng xây thảo am để dịch kinh Hoa Nghiêm. Xoài được trồng ở gần núi Đá Trắng nên còn gọi là xoài Đá Trắng. Năm 1797, ngôi thảo am được kiến tạo thành một ngôi chùa lớn. Đến năm 1899, vua Thành Thái ban sắc tứ cho chùa, từ đó chùa có tên là “Từ Quang tự”. Sau khi được công nhận là cây Di sản, Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên quản lý quần thể 20 cây xoài cổ này. Tuy nhiên, việc phục tráng, bảo tồn giống xoài quý này hiện vẫn chưa được triển khai cụ thể.

Thạc sĩ Đặng Văn Mạnh, Phó chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Thực vật Phú Yên cho biết: “Hiện 20 cây xoài bị rầy bông và bệnh muội than gây hại rất nặng nếu không có biện pháp bảo vệ kịp thời thì cây có thể sẽ chết”. Ông Hồ Văn Tiến, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên cho biết: “Sở đã báo cáo với Sở NN-PTNT và Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Phú Yên, 2 cơ quan chuyên môn này đang phối hợp tìm giải pháp chữa bệnh cho những cây xoài quý hiếm ở chùa Đá Trắng”

MẠNH HOÀI NAM