Lĩnh vực văn hóa nghệ thuật đang “nóng” lên sau khi Cục Nghệ thuật Biểu diễn (Bộ VH-TT-DL) tổ chức hội nghị lấy ý kiến các cơ quan thông tấn, báo chí về đề án “Cấp thẻ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu lĩnh vực nghệ thuật”. Ðề án vẫn đang trong thời điểm tranh luận và phần đông mọi người vẫn hồ nghi liệu thêm một công cụ nữa có giúp cho đời sống nghệ thuật đang lộn xộn đi vào ổn định như kỳ vọng?

Liệu chiếc thẻ hành nghề có trở thành công cụ hữu hiệu để đẩy lùi những hình ảnh phản cảm trên sân khấu như thế này?

Không thể phủ nhận thời gian gần đây, lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn có sự gia tăng lớn mạnh về số lượng. Theo ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn thì trên toàn quốc có gần 2.000 doanh nghiệp có chức năng tổ chức biểu diễn nghệ thuật, có gần 10.000 nghệ sĩ, người mẫu tham gia hoạt động; 1/3 trong số đó họ hoạt động tự do. Đặc biệt, sự bùng nổ tự phát đã khiến các cơ quan quản lý nhà nước trên lĩnh vực này không nắm được chính xác số lượng cũng như nhân thân của các cá nhân tham gia hoạt động này.Tham vọng nổi tiếng bằng mọi giá khiến sai phạm của các ca sĩ, người mẫu ngày càng nhiều. Bên cạnh đó là sự hậu thuẫn của những trang báo mạng, những trang thông tin điện tử nặng tính câu khách rẻ tiền.

Một cô gái trẻ chưa hề có tên tuổi, chỉ cần ăn mặc hở hang, uốn éo trong những tư thế phản cảm rồi tự chụp ảnh, quay clip tung lên mạng là trở thành tâm điểm cho những trang báo điện tử. Ngay sau đó, mọi cử chỉ, hành động của cô gái này được các trang mạng săn lùng và đăng tải như một… nghệ sĩ lớn trong làng giải trí. Và nếu không có động thái mạnh tay từ phía nhà quản lý, cô gái sẽ nghiễm nhiên có mặt trong những chương trình ca nhạc của một vài tụ điểm giải trí trong thành phố, nghiễm nhiên xưng danh nghệ sĩ.

Không chỉ những cô cậu vô danh muốn chen chân vào làng giải trí bằng mọi giá mà ngay cả một vài nghệ sĩ đã được khán giả ghi nhận cũng lao vào cơn lốc scandal. Chưa kể tới nhan nhản những scandal như lộ ảnh nóng, đổi tình lấy tiền liên tục xuất hiện trong thời gian vừa qua.

Những điều đó cho thấy lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn đang chứa đựng trong mình nhiều lộn xộn và cần một biện pháp đủ mạnh để chấn chỉnh. Một số nghệ sĩ, người mẫu bất chấp quy định của pháp luật, coi thường chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp dẫn đến những hành vi vi phạm về thuần phong mỹ tục. Vì vậy, các cơ quan quản lý văn hóa đưa ra đề án cấp thẻ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn với hy vọng đây sẽ là công cụ để tăng cường vai trò quản lý của mình đối với lĩnh vực nhạy cảm này.

Phía Bộ VH-TT-DL cũng cho biết, việc cấp thẻ lần này “mở” hoàn toàn, thật sự thông thoáng về thủ tục hành chính và không tạo cơ chế “xin - cho”. Đối tượng cấp thẻ hành nghề cũng mở rộng, bao gồm các nghệ sĩ đã được phong tặng danh hiệu, các nghệ sĩ đang làm việc tại các đơn vị nghệ thuật công lập và ngoài công lập, nghệ sĩ đã được cấp bằng tốt nghiệp về nghệ thuật tại các cơ sở đào tạo nghệ thuật, cá nhân đoạt giải trong các cuộc thi nghệ thuật, người đẹp, người mẫu trong nước và quốc tế…

Công tác hậu kiểm sau khi cấp thẻ cũng được nâng cao bằng cách nếu vi phạm các quy định cấm, nghệ sĩ sẽ bị thu hồi thẻ hành nghề và sau 3 lần vi phạm thì vĩnh viễn không được cấp lại thẻ. Tóm lại là “đầu vào” khá xông xênh, chỉ quản lý chặt “đầu ra”. Lộ trình dự kiến đến hết năm 2014 hoàn thành việc cấp thẻ.

TIẾNG NÓI CỦA NGƯỜI TRONG CUỘC

Tuy nhiên, trái ngược với sự hào hứng và lạc quan của cơ quan quản lý văn hóa, nhiều nghệ sĩ - đối tượng của những chiếc thẻ lại khá băn khoăn về việc này. Điều mà mọi người luôn đặt ra rằng liệu chiếc thẻ có giúp hạn chế những “thảm họa” trong lĩnh vực biểu diễn hay không?

Không phải cho tới bây giờ, việc cấp thẻ mới được đề cập đến mà chiếc thẻ hành nghề từng được ban hành từ những năm 90 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, sự phiền hà mà nó mang tới vẫn được mọi người ví như một chiếc “giấy phép con” đã khiến nó không còn tồn tại sau 3 năm ban hành.

Đứng trước đề án cấp thẻ hành nghề, hiện nay vẫn đang có hai luồng ý kiến trái chiều. Một luồng ý kiến đồng tình, cho rằng đây là việc làm cần thiết để hạn chế những lộn xộn trong đời sống văn hóa thời gian vừa qua. Vấn đề chỉ là làm sao để việc cấp thẻ được nhanh gọn và thực chất. Một luồng ý kiến khác thì kiến nghị việc cấp thẻ là một thủ tục phiền hà, tốn kém và không cần thiết. Điều này chỉ có thể quản lý về số lượng mà khó có thể quản lý về chất lượng cũng như không thể hạn chế được những lộn xộn trong đời sống văn hóa. Chưa kể tới rất nhiều bất cập khi xét tới đối tượng nào được cấp thẻ cũng như làm thế nào để việc cấp thẻ đầy đủ, công bằng. Lĩnh vực biểu diễn là một lĩnh vực hết sức nhạy cảm mà chúng ta khó có thể quản lý chỉ bằng biện pháp cơ học.

Phải thừa nhận rằng, việc đưa ra đề án là một trong những động thái rất tích cực của cơ quan quản lý với mục đích chấn chỉnh lại những hoạt động văn hóa, hạn chế những hành vi, tiết mục phản cảm trong đời sống văn hóa. Tuy nhiên, sẽ cần phải cân nhắc thật kỹ trước khi đưa ra quyết định bởi việc cấp thẻ sẽ không hề dễ dàng và hiệu quả thu lại từ đề án này vẫn còn chưa dự liệu hết được.

Với những chương trình có nhiều nghệ sĩ tham gia, việc kiểm tra thẻ hành nghề sẽ không hề đơn giản.

Lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật là lĩnh vực hết sức phức tạp nên thật khó có thể áp dụng như những lĩnh vực y tế, giáo dục để chỉ cần qua một lớp tập huấn, những kỳ thi tuyển, sát hạch là có thể đảm bảo về trình độ người được cấp thẻ. Mỗi nghệ sĩ có cách đến với nghệ thuật khác nhau, cách tiếp cận khán giả khác nhau.

Thực tế cho thấy, không phải lúc nào những người được học hành bài bản cũng thể hiện tài năng và có đóng góp cho nghệ thuật nhiều hơn những người “tay ngang”. Và cũng chưa chắc những nghệ sĩ có tên tuổi có ý thức hơn trong việc giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, giữ gìn thuần phong mỹ tục so với những người hoạt động tự do. Ca sĩ Mỹ Tâm thì cho rằng, thật khó có thể quản lý nghệ sĩ bằng một chiếc thẻ được. Trong khi ca sĩ Ánh Tuyết thì lo ngại cơ chế “xin - cho” sẽ xuất hiện khi thực hiện đề án này.

Khác với lần trước, các nghệ sĩ đóng góp thêm kinh phí để làm thẻ, lần này, các nghệ sĩ được miễn phí hoàn toàn. Như vậy, để cấp thẻ cho 10.000 nghệ sĩ, chi phí mà các cơ quan chức năng bỏ ra cũng không phải ít. Chưa kể tới việc sẽ phải huy động những hội đồng thẩm định đủ trình độ, uy tín và công tâm để đảm bảo việc cấp thẻ được nhanh gọn, công bằng. Ngay cả khi chiếc thẻ được cấp rồi thì công tác hậu kiểm sẽ vô cùng nhiêu khê.

Đơn cử như khi chương trình có tới cả trăm nghệ sĩ tham gia, thì ngoài xét duyệt chuyên môn, chúng ta sẽ phải kiểm tra thẻ của cả trăm người… Hoặc, đề án cho biết, không yêu cầu trình thẻ với người biểu diễn lần đầu tiên. Nhưng để xác định khi nào là lần biểu diễn đầu tiên là một việc không đơn giản. Một số bất cập cũng đang được mọi người bàn luận như việc cấp thẻ cho cả các nghệ sĩ đã có danh hiệu, không cấp thẻ cho các nghệ sĩ ở nước ngoài, các tài năng nhỏ tuổi, phạt khi ca sĩ hát nhép…

Hiện tại, chúng ta đã có Nghị định 79 quy định về biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, Nghị định 75 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa và Chỉ thị 65 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc chấn chỉnh hoạt động tổ chức biểu diễn, nghệ thuật thời trang. Có lẽ chỉ cần áp dụng đầy đủ và thực hiện những điều này một cách nghiêm minh, thực tế cũng đã đủ để quản lý hay xử lý các nghệ sĩ vi phạm. Vậy thì có nên khoác thêm một chiếc vòng kim cô phiền toái lên đầu các nghệ sĩ hay không cần phải được cân nhắc thật kỹ trước những phiền hà có thể phát sinh. 

KHÁNH THẢO (CAND)