Năm nào cũng vậy, bắt đầu từ khoảng 20 tháng Chạp âm lịch, hai bên đường đoạn từ cầu Sông Chùa đến phường Phú Lâm của TP Tuy Hòa tràn ngập hoa và chỉ có một loại duy nhất là lay ơn. Hoa chất thành đống, dựng từng bãi làm cho đoạn đường này giống như một con đường hoa. Đó là hoa của Ngọc Lãng, xã Bình Ngọc đang chờ những chuyến xe đường dài của các tỉnh đến “ăn hàng”. “Con đường hoa” này kéo dài cho đến tận đêm giao thừa.

Hoa lay ơn Bình Ngọc chuẩn bị vào mùa Tết - Ảnh: D.T.X

 

Ông Nguyễn Thanh Hà, 53  tuổi, một người dân ở  Ngọc Lãng cho biết: “Ban đầu ở đây chỉ trồng các giống hoa nội địa như thược dược, cúc, hoa hồng…, về sau thì chuyển sang trồng hoa lay ơn để bán trong dịp Tết. Hoa lay ơn ở đây đã trở thành “thương hiệu” bởi ngày nay, hầu như trong Nam, ngoài Bắc đều biết tiếng lay ơn Ngọc Lãng mình!”. Ngọc Lãng là vùng đất sa bồi gần cửa sông và cây lay ơn đã bén rễ, hình thành một làng hoa nổi tiếng ở cửa ngõ phía Nam TP Tuy Hòa. Cây hoa lay ơn đã làm cho bà con ở đây no cơm ấm áo, nhiều người nên cửa nên nhà, con cái học hành thành đạt. Và nhất là hoa đã tạo thêm thu nhập trong thời điểm “cám tháng Giêng, tiền tháng Chạp”. Hoa lay ơn Ngọc Lãng ngày nay không chỉ đáp ứng nhu cầu trong tỉnh mà còn vươn ra nhiều tỉnh thành, góp phần làm đẹp mùa xuân cho cả nước.

Trước kia Ngọc Lãng chỉ trồng lay ơn hồng. Dần dần theo nhu cầu của thị trường, lay ơn hồng được thay thế bằng các loại lay ơn cao cấp, giống nhập ngoại như đỏ mập, nhung đen, tím cẩm, son sắc, vàng… Những giống này cành to, bông cao, màu sắc đẹp, được thị trường ưa chuộng nhưng trồng cũng rất khó. Ngay từ khoảng tháng 6, tháng 7 âm lịch, dân trồng hoa Ngọc Lãng đã phải lên tận Đà Lạt tìm mua giống. Theo các nhà vườn, chất lượng hoa phụ thuộc rất lớn vào chất lượng củ giống. Củ giống phải to, mập, đủ già thì cây mới phát triển, cành to, màu hoa mới mịn và lâu tàn. Nếu trồng phải củ giống non, bị sâu thì cây èo uột như đứa trẻ bị suy dinh dưỡng. Mang củ giống về phải lựa chọn lại rồi đem sắp trên sạp mỏng và xông khói để có độ ấm kích thích củ ra rễ, cứ sau 10 ngày phải trở một lần cho độ ấm lan tỏa đều đến từng củ hoa. Qua 23 tháng 10 âm lịch thì đem trồng. Việc xông khói củ hoa cũng phải rất cẩn thận vì nếu già lửa thì củ sẽ bị nướng chín, ngược lại nếu xông không đủ độ ấm thì hoa mọc mầm chậm và cây phát triển yếu. Đối với người trồng hoa ở Ngọc Lãng thì củ giống layơn rất quan trọng. Hàng năm bà con vẫn phải đi mua giống chứ không tự để giống được. Bởi vì khác với lay ơn hồng truyền thống, các giống lay ơn cao cấp này muốn để giống thì sau khi cắt hoa phải chừa lại 2 lá gốc cùng với củ tại luống, một tháng sau mới nhổ đem về bảo quản. Một tháng lưu tại luống là để củ hoa tiếp tục tích lũy dưỡng chất và đủ “già” để đảm bảo chất lượng mọc mầm về sau. Ngọc Lãng đất chật nên sau khi thu hoạch hoa. Bà con nhổ luôn cả củ đi để lấy đất làm việc khác. Vì vậy hàng năm làng hoa lay ơn Ngọc Lãng phải tốn trên 2 tỉ đồng mua giống.

Ngoài giống thì thời tiết cũng là yếu tố quyết định. Vốn hợp với khí hậu ôn đới nên khi về Phú Yên, lay ơn hay đỏng đảnh như cô gái xứ lạnh về làm dâu vùng đất nóng, dễ thay đổi tính nết khi trái gió trở trời. Người trồng lay ơn sợ nhất là gặp mưa và gió nhiều, củ sẽ bị thối, cây bị lay lỏng gốc chậm phát triển. Ông Huỳnh Văn Sự, 46 tuổi, người trồng lay ơn lâu năm ở đây nói: “Sợ nhất là những năm thời tiết bất thường như năm nay. Đợt áp thấp nhiệt đới vừa rồi cũng đã làm cho lay ơn bị ảnh hưởng rất nặng. Hoa phát triển chậm và cầm lại, bông cũng không tốt, như vậy thì lỗ to và khỏi ăn Tết”.

Mỗi năm có một vụ hoa Tết. Với người trồng hoa Ngọc Lãng thì ngoài tạo thu nhập cuối năm đây còn là dịp để thể hiện kỹ thuật, tay nghề của mình với dân trồng hoa các nơi. Vì vậy bao công sức, kỹ năng, kể cả  hy vọng  đều dồn cho hoa. Những ngày cận Tết thì niềm vui, nỗi buồn của các nhà vườn đều phụ thuộc vào việc hoa có kịp Tết hay không và giá cả thị trường ra sao. Bà Nguyễn Thị Cảnh, 50 tuổi đầu tư vườn lay ơn rộng 2 sào với trên 10 triệu đồng tiền củ giống, đó là chưa kể chi phí vật tư trong thời tăng giá. Chuẩn bị thu hoạch nhưng bà vẫn nâng niu, chăm chút từng gốc hoa. Bà tâm sự: “Gặp năm hoa của nhà mình nở trễ, nhìn người ta bán hoa mà mình muốn khóc luôn. Nhưng sống bằng nghề nào thì quen và đam mê nghề đó nên dù có thất bại năm nay thì năm sau mình vẫn tiếp tục đi mua giống về trồng để bán Tết”.

Lay ơn là loài hoa đẹp, có dáng thanh thoát. Từ cành thẳng như lưỡi kiếm bỗng nở ra những bông hoa hình loa với màu sắc mịn màng và kín đáo chứ không rực rỡ phô trương như nhiều loài hoa khác. Hoa lay ơn không biết có xuất xứ từ đâu nhưng chắc không phải ở Việt Nam. Từ thời trung cổ, ở phương Tây đã có một truyền thuyết cảm động về loại hoa này. Truyền thuyết kể rằng: hoàng đế La Mã là Barbagalo ra lệnh tử hình tất cả các tù nhân xứ Pheranki, chỉ để lại hai chàng trai khỏe mạnh, có thân hình đẹp nhất và dẫn độ về La Mã chuẩn bị đưa vào đấu trường. Một buổi tối đẹp trời, tình cờ hai chàng trai này gặp hai người con gái rất đẹp lại là con của hoàng đế La Mã. Hai người con trai với hai người con gái gặp tiếng sét ái tình ngay từ cái nhìn đầu  tiên. Vị hoàng đế La Mã biết vậy bèn nói với hai con gái rằng đây là hai tù nhân, họ sẽ phải đấu kiếm với nhau, người nào thắng sẽ được tự do và người kia phải chết. Nghe vậy cả hai nàng đều hết sức lo lắng. Rồi cuộc giao chiến giữa hai chàng trai tù nhân cũng xảy ra. Tuy nhiên trong khoảnh khắc lưỡi kiếm của người này chuẩn bị đâm chết người kia thì tình yêu quê hương trong họ bừng dậy và hai đấu thủ cùng cắm kiếm xuống đất, lao vào ôm nhau. Hoàng đế La Mã ra lệnh giết cả hai người. Giữa lúc ấy một chuyện lạ xảy ra, hai thanh kiếm cắm xuống đất cứ kêu leng keng và tại đó bỗng mọc lên những bông hoa lạ có hình như lưỡi kiếm. Đó là loài hoa lay ơn ngày nay…

Có thể nhiều người trồng hoa ở Ngọc Lãng không biết câu chuyện cảm động về hoa lay ơn, nhưng chắc chắn ai cũng biết rằng họ đang trồng một loài hoa đẹp để tô điểm cho mùa xuân.

TRÍ THANH