Mỗi sáng tinh sương, ta bắt gặp những con thuyền nhỏ trôi lững lờ, nhấp nhô, lúc ẩn, lúc hiện trên biển. Ít người biết rằng trên những con thuyền nhỏ ấy, những ngư dân từ ngoài 50 đến 70 tuổi vẫn miệt mài bám biển, bủa từng mẻ lưới để lo kinh tế cho gia đình! Tôi gia nhập “đội” thuyền ấy của những “lão ngư” ở làng biển Phú Câu (phường 6, TP Tuy Hòa) để ra biển giăng lưới...
Ông Trần Lê 58 tuổi ở phưoờng 6 (TP Tuy Hòa) đang đánh lưới trên biển - Ảnh: N.L
GIAN
3 giờ 30 sáng, khi mọi người còn say giấc nồng, tôi lịch kịch trở dậy, chuẩn bị đồ đạc và dong xe về làng biển Phú Câu (phường 6, TP Tuy Hòa). Đúng như lời hẹn, ông Trần Lê, 58 tuổi, đón tôi ở ngay bờ kè Bạch Đằng, ở phía tây cảng cá phường 6. Lúc này, ở phía đằng Đông, trời bỗng nhiên nổi sấm ầm ầm với những tia chớp loằng ngoằng lóe sáng liên hồi. Và mưa bắt đầu nặng hạt. Ông Lê đưa tôi chiếc áo mưa cũ mèm rồi trấn an: “Thời tiết thế này vẫn đi đánh cá được. Cứ khoác áo mưa vào, theo tôi đu dây cột bờ kè để xuống thuyền ra biển, kẻo trời sáng”. Trên thuyền, ông Hai Đồng – một người đi bạn, đang sắp xếp các vật dụng, lưới và chuẩn bị quay máy nổ. Ở xung quanh thuyền ông Lê, đội thuyền nhỏ gần hai mươi chiếc của những ngư dân có tuổi khác cũng bắt đầu chong điện nổ máy và tăng tốc.
Thuyền chạy. Mưa vẫn rơi. Tôi đã đi tàu thuyền ra biển hàng chục lần vào những lúc trời yên biển lặng, còn bây giờ… phải đối mặt với mưa gió, với những cơn sóng bạc đầu đang bủa ầm ào vào cửa sông Đà Rằng. Tôi ngồi “lót ổ” ở giữa lòng thuyền mà hơi “run” và lo ngại không biết con thuyền nhỏ có vượt được sóng to! Ông Lê vừa lái thuyền, vừa hét to át cả tiếng sóng: “Thuyền đang tăng tốc vượt cửa sông, hãy bám chắc tay vào thuyền đi!”. Ầm, một con sóng “tát” mạnh vào mạn thuyền, đẩy mũi thuyền ghếch lên trời và chao đảo! Khi ra đến sát mép biển, sóng lại chồm lên con thuyền nhỏ bé, sóng chụp phủ đầu những người ngồi trên thuyền. Một chuyến đi biển quá mạo hiểm! Thú thật, lúc này tôi thật sự hoảng sợ, mặt mày tím tái, khi luôn nghĩ, nếu xui rủi con thuyền bị…! Người tôi ướt sũng và chiếc điện thoại Nokia 7250 của tôi bị văng ra lòng thuyền, ngấm nước biển, “chết” máy...
Khi tôi chưa kịp định thần trở lại, thì ông Hai Đồng gào to: “May quá, tất cả các thuyền đã vượt “cửa ải” Đà Rằng rồi!”.
BỦA LƯỚI VÀ CHỜ... GỠ CÁ!
Các thuyền ra biển cách bờ chừng một hải lý thì đều tỏa đi các hướng để chọn lựa một “lãnh hải” riêng để giăng lưới. Ông Lê giảm tốc con thuyền rồi nói như phân trần: “Không ngờ trời đổ mưa đột ngột, biển động làm ảnh hưởng chuyến đi đánh cá hôm nay. Nhưng với thời tiết này, ở vị trí cách xa bờ, biển chỉ gợn sóng nhấp nhô thôi, nhưng nước lại chảy mạnh phải giăng thẳng lưới ngược theo hướng bắc mới đón được luồng cá, anh Hai Đồng làm tài công đi, để tôi giăng lưới ngay, kẻo trời sáng!”. Thuyền chạy chầm chậm như người đang đi bộ, lúc này ông Lê luôn tay tuôn từng đoạn lưới trên thuyền tuôn xuống biển. Phải mất khoảng 15 phút mới bủa xong vàn lưới dài gần 1.500m. “Bây giờ thì chỉ neo thuyền rồi ngồi ngắm trời, biển bao la và chờ… gỡ cá!” - ông Lê thở phào nhẹ nhõm.
Mưa vẫn rơi lắt rắt. Sóng biển nhấp nhô. Trong những giây phút “thư giãn” trên thuyền, tôi phỏng vấn nhanh về chuyện đời, chuyện nghề của hai ông Đồng và Lê. Làm cán bộ khuyến ngư phường, rồi phó chủ tịch Hội nông dân phường 6 với số tiền phụ cấp ít ỏi không đủ trang trải cuộc sống gia đình, vậy nên hơn 10 năm nay ông Lê phải “kiêm” nghề giăng lưới trên biển. Ban ngày đi làm ở trụ sở, giữa đêm khuya lại thức giấc, lặn lội đi đánh cá. Những lúc có một bạn đi thuyền, mọi công đoạn đánh lưới đều được san sẻ cho nhau rất dễ dàng, nhanh, thuận tiện. Những khi không có bạn, một mình ông Lê phải xoay xở từ lái thuyền đến các thao tác bủa lưới, kéo lưới, gỡ cá… “Một mình chạy thuyền đánh cá với dàn lưới dài lê thê rất cực nhọc, nhưng làm riết rồi cũng quen”- ông Lê bộc bạch. Khác với ông Lê, ông Hai Đồng dù tuổi cao sức yếu vẫn miệt mài theo bạn trẻ lên tàu vươn khơi xa dài ngày câu cá ngừ đại dương. Vào cuối vụ, cá ngừ thưa thớt. Tàu câu khơi lỗ vốn phải nằm bờ. Vậy nên ông Hai Đồng chuyển sang đi bạn cho thuyền nhỏ đánh cá ở gần bờ để kiếm sống qua ngày…
6 giờ sáng, biển nhập nhòa trong mưa, gió nhẹ. Lúc này hai người đang hì hục kéo lưới và gỡ cá. Ông Lê chậc lưỡi: “Mấy ngày trước ở vùng biển này, ông Dương Văn Bé giăng lưới “trúng đậm” hơn 50kg cá đục dài, bán được trên 500.000 đồng. Nhưng hôm nay cá đóng lưới thưa quá, mà chỉ là các loại cá “nhi đồng” như cá cơm trỏng, cá nhồng, chai, đấu, liệc, phẫn, đục…, riêng loại cá liệc nhỏ này thì bán giá rẻ hoặc cho người chăn nuôi heo… Chắc chuyến biển này chỉ đủ tổn!”. Phải mất hơn một giờ đồng hồ, hai “lão ngư” mới kéo xong dàn lưới lên thuyền. Trước mặt tôi, giỏ cá (loại giỏ kẹp đi chợ - PV) chỉ đựng được lưng nửa với hơn 5kg cá các loại, trong đó có khoảng 2kg cá cơm trỏng là có giá trị (20.000 đồng/kg)…
Kéo lưới xong, hàng chục chiếc thuyền nhỏ lại nối đuôi nhau về “bến thuyền” của riêng mình. Bây giờ thì tôi bình tĩnh và yên tâm ngồi cạnh “thuyền trưởng” Trần Lê, bởi thuyền chạy xuôi theo sóng nhỏ vào cửa sông Đà Rằng, nên không gặp bất cứ “chướng ngại vật” nào và rất an toàn. Tại bến, tôi quan sát kỹ thuyền nào cũng chỉ đánh bắt được từ 5 – 7kg cá, nhưng ai ai cũng đều rất vui vẻ. Lão ngư Nguyễn Phú (70 tuổi) ở khu phố Trần Hưng Đạo, phường 6 (TP Tuy Hòa) bộc bạch: “Cái nghề này không bao giờ đánh bắt được cá nặng đầy khoang, nhưng bù lại mỗi đêm (chẳng hạn như đêm nay) cũng kiếm được ít nhất vài kg cá, với thu nhập từ vài mươi ngàn đồng/người, đủ tiền chạy chợ trong ngày là sướng lắm rồi!”.
NGHỀ MƯU SINH CỦA NHỮNG “LÃO NGƯ”!
“Còn trai đi biển tuyến khơi
Về già đánh cá chơi vơi tuyến bờ
Sức tàn chèo lái chỏng chơ
Nương theo thuyền nhỏ lững lờ biển nông!”
Đội thuyền giăng lưới của những lão ngư ở làng biển Phú Câu (phường 6) - Ảnh: N.L
Đó là nỗi niềm của những ngư phủ ở các làng biển. Đa số ngư dân xấp xỉ sáu năm mươi tuổi trở lên không còn đủ sức ở biển khơi chinh chiến dài ngày. Do vậy, họ chuyển sang mưu sinh bằng nghề giăng lưới ở tuyến bờ. Ngày trước, ông Nguyễn Phú lái tàu tung hoành ngang dọc ở vùng biển khơi xa, vùng lộng và chuyên làm nghề xúc điện, giã cào, lưới cản, lưới ồ, rồi đi rẩu (đi mua cá – PV) ở vùng biển mũi Bát, mũi Mò O, mũi Lếch, mũi Điện… Bây giờ, ông Phú tuổi đã thất thập cổ lai hi, nhưng vẫn miệt mài đi bạn cho thuyền ông Phan Văn Yêm để lo kinh tế gia đình. Ông Phan Văn In (65 tuổi), ở làng biển Phú Câu, cũng từng đêm dong thuyền ra biển, cho biết: Chỉ cần tốn kinh phí từ 6 – 10 triệu đồng là có thể “tậu” được chiếc thuyền nhỏ và dàn lưới đi đánh cá ở vùng biển nông ven bờ (thả lưới ở độ sâu chỉ từ 3 - 4 sải tay đến khoảng 15 - 17 sải tay – PV). Nghề này không thể làm giàu, nhưng nó mang lại thu nhập tương đối ổn định và giải quyết công ăn việc làm cho hàng trăm ngư dân lớn tuổi. Mỗi người đều hành nghề hoàn toàn bằng kinh nghiệm của mình, có khi nghe ngóng thuyền nào đánh bắt ở tuyến bờ biển nào có nhiều cá thì ngày mai cùng trực chỉ con thuyền đến nơi đấy khai thác. Vùng ven biển Tuy Hòa, nhiều lão ngư có thu nhập khấm khá, nhờ chuyên giăng lưới đánh bắt các loại cá có giá trị như cá đục, cá cơm, cá đổng, cá sòng, ghẹ…
Giờ đây ở các làng biển phường 4, phường 6, phường Phú Lâm (TP Tuy Hòa) có gần 150 chiếc thuyền của những “lão ngư” chuyên đánh lưới. Chỉ tính riêng khu phố Trần Hưng Đạo (phường 6) đã có 20 chiếc thuyền chuyên làm nghề này, như thuyền các ông Nguyễn Dũng, Phan Văn Điểu… Ông Trần Lê cho hay: Hơn 10 năm nay, mỗi khi kết thúc mùa câu cá ngừ vào tháng 7, tháng 8 hàng năm, đám bạn trẻ lại rời tàu to rồi kéo nhau đi làm bạn với những “ông già” trên con thuyền nhỏ. Nghề giăng lưới tuy nhẹ nhàng, nhưng cũng lắm nỗi nhọc nhằn mỗi khi biển động. Do đó, vào mùa đông, những lão ngư chỉ “nằm chơi xơi nước” chứ không dám dong thuyền ra biển...
Trong sương sớm sáng nay, tôi lại ra biển, lại bắt gặp những con thuyền nhỏ ở xa xa. Tôi lại ám ảnh một đêm đi giăng lưới trên một con thuyền nhỏ ấy và thầm thán phục trước sức lao động dẻo dai, bền bỉ của những “lão ngư!”
NGUYÊN LƯU
