Mãi đến khi xảy ra sự cố lũ sập đường hầm làm chết 3 công nhân (tháng 9/2013), dư luận mới biết nhiều hơn về công trình Thủy điện La Hiêng 2 ở xã Phú Mỡ (huyện Đồng Xuân). Hun hút giữa núi rừng Phú Yên, thủy điện này do người Trung Quốc làm tổng thầu “trọn gói” từ tư vấn, thiết kế đến thi công, cung cấp thiết bị.

XÁO TRỘN NÚI RỪNG

Từ TP Tuy Hòa đi huyện Đồng Xuân, ngược về hướng tây, càng gần công trường Thủy điện La Hiêng 2, trời càng hầm hập đổ lửa, cây cối cằn cỗi trên đất núi khô nung. Tại thị trấn La Hai (huyện Đồng Xuân), một phụ nữ bán quán cho biết, chồng chị thường chở lao động vào Thủy điện La Hiêng 2 với giá 300.000 đồng/người, cho gần trăm cây số đường khó đi. Chị này cho hay: “Rất đông lao động Trung Quốc đi ngang đây để lên La Hiêng xây thủy điện. Cứ vài bữa là có xe từ công trường xuống chợ La Hai để mua đồ ăn. Họ trả giá kỹ lắm”.

Với chiếc xe máy, chúng tôi đến ngã ba Phú Tiến (xã Phú Mỡ) để rẽ vào La Hiêng 2. Còn hơn 10km độc đạo nữa mới tới khu vực công trường, nằm heo hút giữa rừng thẳm. Trước đó, khi tôi dò hỏi người dân ven đường, ai nấy đều lắc đầu trước sự xáo trộn về đời sống, từ khi có lao động người Trung Quốc về đây xây thủy điện. “Họ phóng ô tô ẩu lắm, ở đây ai cũng sợ. Một lần họ tông chết 1 con bò, rồi xảy ra đánh nhau giữa trai làng Phú Tiến với công nhân Trung Quốc” - một người dân nói với vẻ lo lắng.

Đại diện Công ty cổ phần VRG Phú Yên thừa nhận, đã từng xảy ra xô xát giữa lao động Trung Quốc với lao động địa phương tại công trường. Sau đó, UBND xã Phú Mỡ phải mời đại diện chủ đầu tư, nhà thầu và những người có liên quan ở thôn Phú Tiến đến để dàn xếp vụ ẩu đả mà nguyên nhân là do lao động Trung Quốc chạy xe ẩu.

Theo Sở LĐ-TB-XH Phú Yên, lúc cao điểm, hơn 200 lao động Trung Quốc có mặt tại công trường Thủy điện La Hiêng 2; trong đó, đơn vị chỉ cấp phép cho hơn 150 người có đủ bằng cấp và hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên, còn lại là lao động phổ thông “chui”. Các ngành chức năng rất khó xác định có bao nhiêu lao động Trung Quốc làm việc tại Nhà máy thủy điện La Hiêng 2, bởi chỉ kiểm tra dựa trên danh sách lao động mà nhà thầu đã đăng ký.

Theo hồ sơ dự án, Thủy điện La Hiêng 2 đã lấy đi hơn 171.000ha đất ở xã Phú Mỡ, trong đó có trên 97.000ha đất rừng. Dự án khai thác nước suối La Hiêng là nhánh suối cấp 1 của sông Kỳ Lộ, dùng đập dâng chặn dòng để tích nước vào hồ chứa, với lưu lượng khai thác nước lớn nhất để chạy máy phát điện. Xã Phú Mỡ nằm ở thượng nguồn sông Kỳ Lộ, tiếp giáp với huyện Vân Canh (Bình Định) và huyện Kông Chro (Gia Lai); đây là xã hẻo lánh và khó khăn nhất huyện miền núi Đồng Xuân với 85% hộ nghèo.

Ông Võ Trí (bên phải) - Trưởng phòng quản lý Thủy điện La Hiêng 2, làm việc với phóng viên tại công trường - Ảnh: H.PHIÊN

“MỌI CHUYỆN ĐỀU TỐT ĐẸP”

Trao đổi với phóng viên tại công trường, ông Võ Trí, Trưởng phòng quản lý Thủy điện La Hiêng 2 (Công ty cổ phần VRG Phú Yên) cho rằng “mọi chuyện đều tốt đẹp”. Theo ông Trí, giai đoạn có nhiều người Trung Quốc nhất ở công trường là năm 2011, khoảng 150 người; sau đó giảm dần theo tiến độ công trình. Hiện tại, công trường chỉ còn 8 người Trung Quốc, trong đó có 1 phụ nữ là vợ của giám đốc điều hành thi công. Ban điều hành dự án Thủy điện La Hiêng 2 đã có quy chế phối hợp với Công an xã Phú Mỡ về công tác đảm bảo an ninh trật tự tại công trường. Từ khi Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trên biển Đông, lực lượng chức năng được tăng cường túc trực tại công trường Thủy điện La Hiêng 2. Tuy nhiên, khi chúng tôi đề nghị gặp trực tiếp người Trung Quốc đang làm việc tại công trường, thì không được đáp ứng.

Cũng theo ông Trí, đến nay, hầu hết các hạng mục chính của thủy điện này đã hoàn thành, khối lượng xây dựng đạt 95%; phần công việc còn lại nặng nhất là hoàn thiện đường hầm dẫn nước. Trước đó, vì nhiều lý do, thủy điện La Hiêng 2 đã nhiều lần dời thời điểm hoàn công, lần này thì “chắc chắn phát điện trong năm 2015”.

Ông So Đình Thơ, Phó chủ tịch UBND xã Phú Mỡ, nói: “Tôi cũng có vào thủy điện nhưng do bất đồng ngôn ngữ nên chẳng biết gì đâu. Chỉ có bộ phận phiên dịch của tỉnh thì mới nói chuyện được với người Trung Quốc. Lâu lâu, họ có xuống xã nhờ thông báo tuyển dụng lao động cho công trường. Bởi sau sự cố vào tháng 9/2013, hầu hết lao động Trung Quốc đã rút về nước, chỉ còn lại một số người điều hành thi công”. Ông Võ Cao Phi, Chủ tịch UBND huyện Đồng Xuân, thì cho biết vắn tắt: Huyện cố gắng phối hợp quản lý theo luật định đối với lao động Trung Quốc trên địa bàn, và họ cũng quan hệ hòa nhã với dân địa phương, “không có vấn đề gì lớn”.

Theo một kỹ sư thủy điện ở miền Trung, năng lực xây dựng thủy điện ở Việt Nam hiện khá dồi dào, nhưng chẳng hiểu sao rất nhiều nhà thầu Trung Quốc đã được “bao căng” xây dựng tại rất nhiều thủy điện, đặc biệt là ở miền Trung. Ông Hoàng Trọng Trọng, Phó giám đốc Sở Công thương Phú Yên chia sẻ, không hẳn bởi lý do bỏ thầu rẻ, đây là một vấn đề “khó hiểu”, Quốc hội cũng đã đề cập đến vấn đề này.

HÙNG PHIÊN