Tháng giêng động dài, tháng hai động tố, tháng ba nồm rộ, tháng bốn nam non…”. Mỗi năm tháng ba âm lịch đến, là lúc gió nồm về.

Bên sông - Ảnh: HIẾU NGỌC

 

Thường thì buổi trưa, trời đang nóng, bất thần nghe một làn gió mát rượi, lúc đầu còn nhè nhẹ từng đợt từng đợt, sau nghe mạnh dần. Đến khi trời ngã xế chiều, đã nghe gió về lồng lộng mang theo cái mát thật ngọt tỏa khắp không gian.

Rồi chiều xuống, gió đã thổi tràn trề trên những chân ruộng lúa vụ ba vừa gặt còn thơm mùi rạ mới, làm căng những sợi giây diều của bọn trẻ, đưa những cánh diều háo hức lên cao.

Đêm đến, những đêm trăng sáng của tháng ba đúng là những đêm “gió mát trăng thanh” nhất, gió mát rười rượi như mời gọi ngọt ngào kéo mọi người ra khỏi nhà để ngắm cảnh thưởng trăng. Trai gái hò hẹn tâm tình. Người già uống trà nói chuyện đồng áng. Bọn trẻ rủ nhau đùa nghịch. Và gió nồm rất dễ đưa người ta vào những giấc ngủ say nồng.

Sáng ra, lại gặp gió phất phây phây, khiến lòng người thật thơ thới…

Gió nồm về, không chỉ mang theo hơi thở của biển cả mà mang đến mùa cá biển nhiều nhất ngon nhất trong năm. Ở những làng biển, thuyền về lúc nào cũng đầy cá tươi, có thuyền về đầy ắp cá ngừ cá thu, có thuyền về trúng đầy cá nục, song nhiều nhất vẫn là cá ồ. Hồi còn nhỏ ở quê, cứ đến mùa này, lại thấy người ở làng biển gánh cá ồ trụng đi khắp các xóm thôn làm nông, bán có khi lấy tiền nhưng cũng có khi đổi lúa mới vừa gặt.

Lại nhớ, mùa nồm cũng là mùa mướp ra hoa, dưa hấu chín trên những bãi soi dọc các triền sông. Những ngọn nồm rông rảo trên mặt sông nước trong văn vắt rồi tràn lên các bãi soi xanh mướt. Cắt trái dưa hấu đầu mùa vừa chín ngay tại bãi soi, mỗi người ăn một miếng, tưởng không gì ngọt mát bằng.

Nói đến dưa hấu trong mùa nồm, có món ăn không thể nào quên, đó là cá ồ nấu mẳn ăn với dưa hấu xắt nhỏ. Lúc nhỏ, tôi nhớ bà ngoại tôi rất hay nấu món này. Vừa trở rơm hay cày lúa phơi ngoài sân xong, ngoại vào bếp rút cái câu liêm trên mái bếp xuống xắt mấy lát ớt sừng đỏ lừ vào nồi cá đang sôi, rồi vẫn câu liêm ấy, người xoay sang xắt trái dưa hồng. Chao ôi, cái vị ngọt của cá tươi trộn lẫn  với vị ngọt của dưa vừa hườm hườm chín, cái vị ngọt của biển khơi hòa với vị ngọt của bãi sông, đó là cái vị ngọt của cả biển trời sông nước, chỉ riêng có khi mùa nồm về. Nó như là một đặc ân của trời đất dành cho con người, trước khi trời chuyển sang mùa hè oi nực.

Trong tâm tưởng của chúng ta, đôi khi có những gắn kết thật tình cờ. Có một bài hát, tôi gặp từ lâu lắm rồi, khi tập bấm những nốt ghi ta đầu tiên, đến giờ không còn nhớ tên bài, chỉ còn nhớ được một đoạn rằng: “Quê ngoại bốn bề tràm đứng. Nhà ngoại ven sông, nho nhỏ ven sông. Gió nồm về hoa tràm nở trắng. Nhà ngoại yêu sao mỗi sớm, triều lên…”. Hình ảnh hoa tràm và giai điệu bài hát kể chuyện đâu đó chắc tận trong Nam, khiến ta hình dung ra ngôi nhà nhỏ của một bà ngoại già bên cửa sông có thủy triều lên mỗi sớm. Thật khác xa ngôi nhà nhỏ có mảnh vườn bé xíu, nép bên Quốc lộ 1, gần đầu cầu Bàn Thạch, của ngoại tôi. Thế nhưng, hình ảnh gió nồm- nhà ngoại- dòng sông  trong câu hát ấy, mỗi khi mùa nồm đến, làm hình ảnh nhà ngoại tôi ngày xưa cứ hiện về… hiện đậm lên. Thật lạ.

Những năm trước đây, thành phố Tuy Hòa còn được gọi là thị xã gió, đúng là “gió đi ngang, đi dọc” nhiều. Giờ thì nhà cao xây dày hơn, người đông hơn, làm cảm nhận này có phần vơi đi. Ở trong phố, đôi lúc ta không nhận ra được sự đổi thay của gió. Nên chiều hôm rồi, chạy xe ra đường kè Bạch Đằng dọc sông Chùa, bỗng gặp những ngọn gió từ cửa sông thổi lên mát rượi, mới hay mùa nồm đã bắt đầu. Một người bạn cũ kéo vào một quán nước nhỏ, trong những dãy quán mới mở dọc bờ kè, ngồi chơi ngắm trời mây sông nước khi chiều xuống.  Nhìn những ngọn nồm đầu mùa tràn qua mặt sông, không thể không hình dung ra cảnh gió nồm đang về trên những bãi soi, đồng ruộng, vườn tược chốn quê nhà, bởi chúng gần gũi quá, thân thương quá.

Bạn tôi nhắc lại bài tản văn về gió nồm tôi viết hồi hai năm trước. Còn tôi nghĩ mãi, chẳng làm sao có thể kể hết được cảm xúc của mình mỗi khi thấy gió nồm về…

HIẾU NGỌC