Báo cáo tình hình thực hiện các dự án lớn, dự án quan trọng trên địa bàn tỉnh tại kỳ họp UBND tỉnh thường kỳ tháng 11/2010 mới đây, cho biết: Trong tổng số 22 dự án chỉ có 3 công trình đã hoàn thành đưa vào sử dụng, số còn lại đều chậm tiến độ.
Theo Nghị quyết 135/2009/HĐND tỉnh và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đến cuối năm 2010 có 12 dự án, công trình quan trọng trên địa bàn tỉnh phải hoàn thành đưa vào sử dụng, nhưng chỉ có 3 dự án, công trình bảo đảm tiến độ, số còn lại không thể hoàn thành đưa vào sử dụng cuối năm 2010, trong đó có những dự án đã gia hạn nhiều lần. Không chỉ có những dự án trọng điểm mà kể cả một số công trình quan trọng, cấp bách của tỉnh cũng chậm tiến độ. Theo UBND tỉnh, đến cuối tháng 9/2010, giải ngân vốn xây dựng cơ bản thuộc ngân sách Nhà nước do tỉnh quản lý (kể cả trái phiếu Chính phủ) mới đạt 46,3% kế hoạch.
Để tháo gỡ những vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi đẩy nhanh tiến độ thi công, trong thời gian vừa qua UBND tỉnh đã ban hành một số chính sách, quy định như: phân cấp, ủy quyền và giao nhiệm vụ trong quản lý đầu tư xây dựng đối với các dự án do tỉnh quản lý; phê duyệt tiêu chí xác định các dự án lớn, dự án quan trọng trên địa bàn tỉnh; điều chỉnh một số nội dung về cơ chế, giải pháp điều hành và kế hoạch triển khai đối với các dự án cấp bách, quan trọng; cho phép khai thác khoáng sản vật liệu xây dựng thông thường để phục vụ nhu cầu xây dựng và dân sinh… Nhưng tình trạng chậm tiến độ các công trình xây dựng vẫn là “điệp khúc” tiếp tục đưa ra “mổ xẻ” tại nhiều cuộc họp của các cấp, các ngành. Các chủ đầu tư đưa ra không ít nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ quan; song nổi cộm vẫn là “vướng” công tác đền bù, giải phóng mặt bằng và nhất là năng lực yếu kém của nhà thầu thi công.
Năng lực nhà thầu được thể hiện ở hai mặt: khả năng tài chính và phương tiện kỹ thuật, trình độ chuyên môn, tay nghề của lực lượng thi công. Tuy nhiên, trong quá trình chấm thầu, các chủ đầu tư thường chọn tiêu chí nhà thầu có giá bỏ thầu thấp mà chưa xem xét đầy đủ năng lực nhà thầu. Đến khi nhà thầu tổ chức thi công thì lộ ra những bất cập về năng lực: nào là thiếu phương tiện, thiếu lao động, thiếu vốn… dẫn đến việc thi công ì ạch. Còn Ban quản lý dự án (chủ đầu tư) cũng không muốn cho cấp trên biết mình bị “lừa”, đành “ngậm đắng” cùng nhà thầu tìm cách chống chế cho việc chậm tiến độ. Đây là hiện tượng khá phổ biến ở nhiều công trình, dự án. Để khắc phục tình trạng này, nên quan tâm từ khâu lựa chọn nhà thầu mà cách làm ở một số dự án có vốn ODA là đáng suy nghĩ. Ở những dự án được nước ngoài tài trợ, việc đấu thầu phân làm hai bước rõ ràng: bước một chấm thầu về năng lực, chỉ có nhà thầu có đủ năng lực đáp ứng được yêu cầu của chủ đầu tư đề ra mới được lọt vào bước hai, chấm thầu về giá. Như vậy có thể thấy, việc chọn nhà thầu thi công là nhân tố có tính quyết định đến tiến độ thi công xây dựng công trình.
Một thực tế nữa đáng quan tâm, có không ít nhà thầu cùng lúc trúng thầu thi công nhiều công trình, nhưng năng lực có hạn nên khi tổ chức thi công phải xé nhỏ lực lượng rải ra các công trình. Kết quả là nhiều công trình cùng chậm tiến độ. Do thiếu vốn, không ít trường hợp nhà thầu thi công giữa chừng thì dừng lại chờ chủ đầu tư rót kinh phí, mặc dù khi ký hợp đồng đã cam kết ứng vốn thi công. Đối với những nhà thầu loại này cần có chế tài nghiêm khắc. Một mặt, phạt theo hợp đồng, mặt khác không cho tham gia đấu thầu các công trình, dự án khác. Để làm được điều đó, cơ quan chức năng cần theo dõi, nắm chắc số nhà thầu kém năng lực, thông báo cho các chủ đầu tư biết để không đưa vào danh sách tham gia đấu thầu các công trình mới.
Việc chậm tiến độ thi công, chậm đưa công trình vào sử dụng là lãng phí lớn, làm chậm nhịp độ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Do vậy không thể chấp nhận mãi “điệp khúc” chậm tiến độ mà không có lý do chính đáng.
NGUYÊN TRƯỜNG
