Mới đây, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1757 về quy trình vận hành liên hồ các hồ chứa nước trên sông Ba trong mùa lũ nhằm góp phần giảm lũ cho hạ lưu. Báo Phú Yên phỏng vấn ông Võ Văn Tri, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ xung quanh vấn đề này. Ông Tri cho biết:

Nhà máy thủy điện Krông H’Năng vừa đưa vào khai thác sẽ tham gia cắt lũ cho hạ du khi đón lũ tại cao trình 252,2m thấp hơn cao trình mực nước dâng bình thường 2,5m - Ảnh: N.T

 

Trên hệ thống sông Ba hiện có 6 hồ chứa nước là hồ thủy lợi Ayun Hạ, các hồ thủy điện An Khê, Ka Nak, Krông H’Năng, Sông Hinh và Sông Ba Hạ. Các hồ chứa nước này, trước khi đưa vào khai thác đều được Bộ Công Thương phê duyệt quy trình vận hành. Tuy nhiên, trong quy trình vận hành các hồ chú trọng nhiều về bảo đảm an toàn hồ chứa và hiệu quả phát điện mà chưa quan tâm đúng mức đến việc cắt lũ cho vùng hạ du. Từ những bất cập của việc xả lũ trong mùa mưa lũ cuối năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1757 về Quy trình vận hành liên hồ chứa: Sông Ba Hạ, Sông Hinh, Krông H’Năng, Ayun Pa và An Khê - Ka Nak trong mùa lũ hàng năm (từ ngày 01/9 đến 15/12). Điểm mới của quy trình vận hành này là bên cạnh mục tiêu ưu tiên bảo đảm an toàn tuyệt đối cho các công trình, các hồ còn phải làm nhiệm vụ “đón lũ” tham gia điều tiết lũ cho hạ du (mặc dù nhiệm vụ thiết kế của các hồ chứa trước đây không có) và sau đó mới tính đến mục tiêu tích nước bảo đảm hiệu quả phát điện.

* Nguyên tắc vận hành của các hồ để có thể bảo đảm an toàn cho hạ lưu là gì, thưa ông?

- Trước đây, thông thường vào mùa mưa, các hồ tranh thủ tích nước “để dành” cho phát điện, đến khi có lũ thì vội xả lũ. Hồ thủy điện Sông Ba Hạ là công trình cuối cùng của bậc thang sông Ba, chịu sức ép rất lớn khi bốn hồ phía thượng lưu cùng lúc xả lũ (trừ hồ Sông Hinh) nên tác động trực tiếp đến tình hình lũ lụt ở hạ du, mà cụ thể là những khu vực trũng các xã, phường dọc sông Ba thuộc các huyện Sơn Hòa, Phú Hòa, Tây Hòa, Đông Hòa và TP Tuy Hòa. Do vậy, việc điều tiết lũ chung cho các hồ khác đặt ra nặng nề cho hồ Sông Ba Hạ.

Quy trình vận hành liên hồ là yêu cầu vào mùa mưa, các hồ chỉ được giữ nước ở mực nước dâng bình thường. Khi có thông tin dự báo lũ, các hồ phải xả giảm lượng nước trong hồ thấp hơn mực nước dâng bình thường từ 2 - 3m gọi là mực nước “đón lũ”. Ví dụ, hồ thủy điện Sông Ba Hạ, có mực nước dâng bình thường là 105m, khi có thông tin dự báo lưu lượng nước đến hồ có khả năng vượt trên 1.500 m3/giây thì phải xả lũ đưa mực nước trong hồ về cao trình 103m, tức là thấp hơn cao trình mực nước dâng bình thường là 2m. Thời điểm đó mực nước tại Trạm Thủy văn Phú Lâm phải ở dưới mức báo động II. Khi làm nhiệm vụ đón lũ, hồ Sông Ba Hạ xả nước với lưu lượng lớn hơn lưu lượng nước đến mà vẫn còn trên cao trình 103m thì phải tiếp tục xả lũ đưa dần mực nước về cao trình 103m; còn đối với hồ Sông Hinh và hồ Krông H’Năng xả nước bằng lưu lượng đến hồ để duy trì mực nước hồ ở mức hiện tại. Tiếp đó, nếu dự báo trong 6 - 12 giờ tới, lũ về các hồ này đạt đỉnh thì các hồ vận hành cắt lũ, sau đó duy trì ở cao trình mực nước dâng bình thường. Như đối với hồ thủy điện Sông Ba Hạ, từ mực nước đón lũ 103m đến mực nước dâng bình thường 105m sẽ giữ lại trong hồ 100 triệu m3 nước làm nhiệm vụ cắt lũ cho vùng hạ du.

Tuy nhiên, cũng phải nói thêm rằng, các giải pháp về công trình để hạn chế lũ đều đã khai thác triệt để. Vấn đề còn lại là khâu dự báo khí tượng thủy văn phải ở mức tin cậy để xác lập phương án điều tiết lũ hiệu quả. Ngoài ra, còn một yếu tố quan trọng khác tác động đến việc thoát lũ của vùng cửa sông ra biển. Đó là yếu tố triều cường - tổ hợp bất lợi nhất cho vùng hạ lưu sông Ba khi lũ thượng nguồn cùng mưa lớn khu vực đồng bằng và triều cường xảy ra, đồng thời sẽ khó xác định mức độ ngập lụt cho hạ du. Đây là nguyên nhân chính gây lụt lớn hàng năm cho vùng hạ du sông Ba kể cả trước và sau khi có công trình thủy điện Sông Ba Hạ.

Xả lũ hồ thủy điện Sông Ba Hạ - Ảnh: N.TRƯỜNG

 

* Điều mà người dân vùng hạ du các hồ chứa nước quan tâm là làm thế nào để biết khi các hồ này xả lũ để có biện pháp phòng tránh. Chế độ thông tin đó được thực hiện như thế nào?

- Theo quy định trách nhiệm của các tổ chức quản lý, vận hành hồ chứa, khi vận hành mở các cửa xả lũ đầu tiên phải thông báo trước 2 giờ cho Ban chỉ đạo Phòng, chống lụt, bão Trung ương; UBND các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Phú Yên và Ban chỉ huy Phòng, chống lụt, bão và Tìm kiếm cứu nạn của các tỉnh này để thông báo đến nhân dân vùng bị ảnh hưởng chủ động phòng tránh. 

Ví dụ như trường hợp có lệnh vận hành xả lũ các hồ Sông Ba Hạ, Sông Hinh, khi mực nước tại Phú Lâm lớn hơn báo động cấp II, giám đốc Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh, Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ phải có trách nhiệm thông báo cho UBND tỉnh Phú Yên và Ban chỉ huy Phòng, chống lụt, bão và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Phú Yên. Còn đối với các hồ chứa phía thượng lưu như Krông H’Năng, An Khê - Ka Nak, Ayun Pa khi có lệnh vận hành xả lũ thì bên cạnh việc thông báo cho UBND và Ban chỉ huy Phòng, chống lụt, bão và Tìm kiếm cứu nạn các tỉnh có liên quan biết, thì còn phải thông báo cho Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ để chúng tôi chủ động đón lũ, hạn chế trường hợp xả lũ khẩn cấp có thể ảnh hưởng đến hạ du.

Quy trình vận hành liên hồ do Thủ tướng Chính phủ ban hành còn nêu rõ, trường hợp các hồ xả lũ khẩn cấp để bảo đảm an toàn cho công trình đầu mối, hoặc xảy ra những tình huống bất thường mà không thực hiện được theo quy trình như đã nói ở trên thì giám đốc đơn vị quản lý, vận hành hồ phải báo cáo ngay cho Ban chỉ đạo Phòng, chống lụt bão Trung ương, Bộ Công Thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, UBND các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Phú Yên biết để chỉ đạo xử lý. Khi các hồ chứa thực hiện nghiêm túc quy trình vận hành liên hồ này sẽ góp phần điều tiết lũ cho vùng hạ du hiệu quả hơn.

- Xin cảm ơn ông!

MAI ANH (thực hiện)