Biến đổi khí hậu (BĐKH) gây ra nhiều tai họa như lũ lụt, hạn hán, mưa, bão và nhiệt độ tăng bất thường, ảnh hưởng xấu đến sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân. Việc nghiên cứu các phản ứng, cơ chế ứng phó từ cộng đồng đối với tác động của BĐKH là bộ mẫu về “quản lý các nguy cơ”, nhằm so sánh các cơ chế đối phó của chính quyền địa phương với các vấn đề này tại các xã không làm BUCAP.
Tập huấn nông dân lai tạo lúa giống thuộc chương trình BUCAP vụ hè thu năm 2010 tại xã An Ninh Tây (huyện Tuy An) - Ảnh: H.NAM
Nghiên cứu này đặc biệt quan tâm để biết các vùng điều tra và cách thức mà BĐKH đã ảnh hưởng đến sự đa dạng sinh học nông nghiệp, hệ thống cung ứng giống tại cộng đồng. Vài mục tiêu của nghiên cứu này được trình bày như sau:
NGHIÊN CỨU ĐỒNG RUỘNG
Vụ đông xuân 2009-2010 tiến hành 33 nghiên cứu tập trung vào các nội dung: So sánh giống, chọn dòng phân ly, phục tráng giống, lai tạo giống, nhân so các dòng hết phân ly và nhân giống. Theo kế hoạch xây dựng từ đầu vụ, các tổ nghiên cứu phân công nhiệm vụ cho từng thành viên và xây dựng kế hoạch chi tiết để tiến hành các nghiên cứu đồng ruộng: xây dựng mục tiêu chọn giống, chọn ruộng thí nghiệm, chuẩn bị vật tư, gieo mạ, cấy... Định kỳ hàng tuần, các nhóm theo dõi nghiên cứu, đo đếm số liệu sau đó các nhóm họp chung lại để thảo luận dưới sự hướng dẫn của giảng viên. Các kết quả nghiên cứu được báo cáo tại hội thảo đầu bờ. Những giống, dòng được chọn sẽ lưu giữ lại cẩn thận để có thể nhân giống hoặc khảo nghiệm tiếp theo ở vụ sau… Mỗi nghiên cứu gồm 5 nông dân phụ trách. Trong vụ, các nhóm nông dân tổ chức họp 10-12 lần.
Các nghiên cứu mà nông dân BUCAP các địa phương thích làm nhất là so sánh giống và phục tráng giống. Đây là các nghiên cứu mang lại ý nghĩa thiết thực trong cộng đồng nông dân BUCAP chọn ra được giống tốt cho địa phương. Họ cũng tiến hành phục tráng các giống ưa thích đã bị thoái hóa như ML49, ML68, ML202, IR17494... Tuy nhiên, lãnh đạo các địa phương làm BUCAP rất quan tâm vì họ không ngờ nông dân có thể lai tạo ra giống mới.
CÁC MÔ HÌNH TRÌNH DIỄN
Các mô hình trình diễn phục tráng và nhân giống BUCAP là nơi để nông dân phát triển các giống mà mình đã chọn lọc và phục tráng được từ các vụ trước. Trước đây, do ruộng manh mún nên mô hình không thể tiến hành. Mô hình trình diễn được thực hiện tập trung trên diện tích 2ha đã giúp nông dân BUCAP nhân rộng các giống họ ưa thích và cơ hội cung ứng giống tốt cho cộng đồng nhiều hơn. Đây còn là nơi tham quan cho nông dân trong và ngoài xã, nông dân tự đánh giá tiềm năng giống lúa và lựa chọn cho sản xuất của mình, khả năng trao đổi giống cao hơn. Lãnh đạo các cấp ủng hộ hoạt động này vì đây sẽ là hoạt động chính của các xã duy trì BUCAP trong thời gian tới.
Vụ đông xuân 2009-2010, lớp tập huấn được mở tại HTX Nam An Nghiệp (huyện Tuy An). Lớp học kéo dài từ đầu đến cuối vụ với 4 nghiên cứu được triển khai tại địa phương, đã trang bị cho nông dân nhiều kiến thức bổ ích trong việc tạo ra các loại giống tốt cho gia đình và cộng đồng.
Mục tiêu trước mắt của chương trình BUCAP tại các địa phương là nhằm đáp ứng nhu cầu giống tại chỗ của nông dân, làm thế nào để nông dân trong toàn HTX đều dùng giống tốt tương đương cấp xác nhận để gieo sạ. Mục tiêu lâu dài là xây dựng thương hiệu BUCAP địa phương để kinh doanh giống ra ngoài huyện, tỉnh. Do đó, ở hầu hết các lớp BUCAP đều phát triển mạnh công tác nhân giống và trao đổi giống. Kết quả nhân giống tại các lớp là: 83.509 kg và sẽ gieo 373,43 ha trong vụ tới. Từ đó, cung ứng giống: trong xã 65.890kg, sang xã khác 6.880 kg, sang huyện khác 140kg và ước sẽ gieo trồng 986 ha trong vụ tới. Lượng giống này đã phần nào đáp ứng nhu cầu giống gieo sạ của nhân dân trong thời điểm các trại giống của tỉnh không đủ cung ứng là rất có giá trị. Chất lượng, tính thích ứng và năng suất của các giống BUCAP đã góp phần nâng cao uy tín của chương trình BUCAP trong cộng đồng.
ĐẶNG VĂN MẠNH
Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật Phú Yên
