Chủ động trong hoạt động sản xuất kinh doanh để khẳng định năng lực nội tại là cách các HTX thu hút nguồn vốn hỗ trợ không hoàn lại. Đồng thời khi chủ động, các HTX cũng khẳng định được uy tín trên thị trường với nhà đầu tư về một đơn vị kinh tế năng động, không ỷ lại.

Bài học từ thực tế

2 năm trước, Liên minh HTX Việt Nam đã có chủ trương hỗ trợ vốn cho các HTX xây dựng chuỗi giá trị nông sản. Thời điểm đó, nhiều HTX ở Phú Yên có nông sản gắn với thương hiệu HTX đang cần vốn đầu tư. Điển hình là HTX Nông nghiệp An Nghiệp (huyện Tuy An) và HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Hiệp Bắc (huyện Đông Hòa). Cả hai HTX này đều muốn xây dựng chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp và đều phù hợp với tiêu chí căn bản về điều kiện hỗ trợ vốn. Kết quả chỉ có HTX Nông nghiệp An Nghiệp được thụ hưởng 320 triệu đồng mua công nghệ lò sấy lúa, hoàn thành chuỗi giá trị sản phẩm gạo chất lượng cao.

Ông Nguyễn Đình Long, Giám đốc Trung tâm Các chương trình kinh tế, xã hội (Liên minh HTX Việt Nam), nói: Sở dĩ HTX được hỗ trợ vì thực hiện sản xuất lúa giống và kinh doanh gạo chất lượng cao, là sản phẩm chủ lực và được công nhận là sản phẩm làng nghề của xã An Nghiệp. HTX có liên kết thu mua với Trung tâm Nghiên cứu phát triển cây lâu năm như một điều kiện đảm bảo đầu ra.

HTX có vốn đối ứng 430 triệu đồng xây dựng nhà xưởng, lò sấy hoàn thiện hạ tầng trang thiết bị từ sản xuất trên đồng ruộng đến sấy, xay xát và đóng gói. Đồng thời, HTX duy trì 30ha lúa giống và liên tục tăng diện tích sản xuất gạo chất lượng cao từ 5ha năm 2018 lên 15ha năm 2019. HTX còn thu mua toàn bộ lúa cho bà con với giá cao hơn 1,2-1,3 giá lúa thịt tại cùng thời điểm. Chính khả năng tập hợp bà con cùng sản xuất lớn mang lại hiệu quả kinh tế của HTX khiến đơn vị quyết định rót vốn.

Còn với HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Hiệp Bắc, sản phẩm chim cút và hạt sen vẫn tồn tại ở dạng quy mô nhỏ lẻ trong dân, HTX chưa tập trung được sản xuất và quản lý các khâu của chuỗi sản phẩm. HTX chờ vốn mới đầu tư xây dựng chuỗi nên chưa thu hút được đầu tư. Theo Liên minh HTX tỉnh, HTX vẫn có cơ hội được vay vốn, tuy nhiên, đơn vị cần nâng cao hiệu quả hoạt động, làm chủ được chuỗi sản xuất, để sản phẩm nông sản trở thành thương hiệu thực sự của HTX chứ không phải thương hiệu của hộ gia đình thành viên như hiện nay. Việc nâng cao chính mình giống như một sự đảm bảo cho hiệu quả đồng vốn của các nhà đầu tư.

Cần tính tới khả năng hoàn vốn

Theo ông Phạm Thọ Trường, Giám đốc HTX Nông nghiệp và dịch vụ BB (huyện Sơn Hòa), hoạt động kinh doanh nên lúc nào HTX cũng cần vốn. HTX không thiếu nguồn vốn vay nên chỉ chọn nguồn vốn minh bạch, lãi suất ưu đãi. Bởi vay là phải tính tới phương án trả nợ, có như vậy mới hoạt động bền vững cũng như đảm bảo được chữ tín trên thị trường.

Mới đây, HTX Nông nghiệp An Thạch (huyện Tuy An) muốn vay thêm vài trăm triệu đồng để mở rộng quy mô sản xuất nhưng không được ngân hàng chấp thuận. Theo Ngân hàng NN-PTNT chi nhánh huyện Tuy An, HTX đã được cho vay 1 tỉ đồng trước đó. Khoản vay mới này, đơn vị không chấp thuận vì với tình hình hiện nay, HTX chỉ có thể hoàn vốn khoản vay 1 tỉ đồng. Vay mới trả nợ nặng thêm, rủi ro tăng lên, HTX sẽ gặp khó.

Khi vay không hoàn được vốn, HTX phá sản là một chuyện nhưng hậu quả để lại là mất chữ tín trên thị trường. Ông Lương Công Tuấn, Phó Chủ tịch UBND TX Sông Cầu cho biết: Địa phương có HTX Song A được Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX cho vay 540 triệu đồng và không có khả năng trả nợ hơn 230 triệu đồng còn lại. Không ai liên lạc được với giám đốc HTX này. Đây chỉ là ví dụ điển hình cho việc nhiều HTX thấy được vay vốn ưu đãi là “tranh thủ” mà không thấy được gánh nặng của trách nhiệm trả nợ. Hậu quả không chỉ HTX phá sản, vốn mất mà các đơn vị đầu tư mất dần lòng tin vào HTX.

HẢI PHONG