Những năm gần đây, ngành Lâm nghiệp Phú Yên có sự chuyển biến mạnh mẽ, giá trị sản xuất lâm nghiệp giai đoạn 2015-2020 ước tăng bình quân khoảng 20,9%, trong đó lĩnh vực chế biến lâm sản có sự phát triển đáng kể.

Tỉnh đang có chủ trương ưu tiên xây dựng các nhà máy, khu liên hợp chế biến sâu các sản phẩm gỗ, mộc tinh chế, hạn chế xây dựng các nhà máy sản xuất dăm gỗ xuất khẩu thô…

Chuyển biến lĩnh vực chế biến gỗ

Theo Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, những năm qua, ngành công nghiệp chế biến gỗ ở nước ta phát triển rất mạnh, kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản năm 2014 đạt 6,3 tỉ USD, đến năm 2018 đạt 9,3 tỉ USD. Chế biến gỗ là một trong 10 ngành mang lại nguồn thu lớn từ xuất khẩu và đóng góp đáng kể vào GDP cả nước, giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động. Hiện Việt Nam là quốc gia xếp thứ 6 trên thế giới về xuất khẩu đồ gỗ, sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam đã có mặt ở thị trường 120 quốc gia và vùng lãnh thổ, với khoảng 4.700 doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất, chế biến.

Phú Yên là tỉnh nằm trong vùng có tốc độ phát triển lâm nghiệp mạnh mẽ trong những năm gần đây. Theo Sở NN-PTNT, diện tích quy hoạch đất lâm nghiệp ở Phú Yên khoảng 276.045ha, trong đó đất có rừng khoảng 206.600ha (rừng tự nhiên hơn 126.965ha, rừng trồng khoảng 79.635ha). Sau 5 năm thực hiện đề án Tái cơ cấu ngành Lâm nghiệp, đến nay diện tích rừng trồng trên địa bàn tỉnh khoảng 103.465ha, năng suất rừng trồng bình quân đạt khoảng 17m³/ha/năm.

Hiện Phú Yên có 7 doanh nghiệp đầu tư vốn, công nghệ vào trồng rừng; 15 doanh nghiệp đầu tư công nghệ, máy móc, thiết bị để sản xuất, chế biến sản phẩm mộc hoàn chỉnh, viên nén, ván dăm xuất khẩu; khoảng 260 cơ sở chế biến gỗ có quy mô vừa và nhỏ. Việc phát triển ngành Lâm nghiệp thời gian qua của Phú Yên đã đạt được nhiều kết quả rõ nét, tạo chuyển biến tích cực trong chuyển đổi cơ cấu sản xuất, cơ cấu kinh tế, góp phần nâng cao thu nhập, đời sống của người dân.

Theo Công ty TNHH MTV Bảo Châu Phú Yên, hiện công ty quản lý hai nhà máy chế biến lâm sản xuất khẩu, trong đó nhà máy tại KCN Đông Bắc Sông Cầu chuyên sản xuất dăm gỗ và viên nén năng lượng, còn nhà máy tại KCN An Phú chuyên sản xuất đồ mộc tinh chế.

Ông Trần Đăng Khoa, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Bảo Châu Phú Yên, cho biết: Viên nén năng lượng được nhiều quốc gia lựa chọn để có nguồn năng lượng sạch mà không cần đến các nguồn năng lượng khác. Điều này đã mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp chế biến lâm sản và các doanh nghiệp trồng rừng ở Phú Yên. Hiện sản phẩm của công ty xuất khẩu chủ yếu sang các thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và đang hướng tới những thị trường khó tính như Bắc Mỹ, châu Âu. Chúng tôi cũng đang liên doanh với Tập đoàn Econecol (Nhật Bản) đầu tư xây dựng thêm nhà máy sản xuất viên nén gỗ hiện đại với 100% sản phẩm viên nén gỗ của nhà máy được xuất khẩu qua Nhật Bản.

Đẩy mạnh hợp tác, liên kết đầu tư theo chuỗi

Theo TS Bùi Văn Ái (Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam), để phát triển ngành Lâm nghiệp theo hướng bền vững, việc liên kết theo chuỗi từ khâu tạo giống đến chế biến, xuất khẩu giữa người trồng rừng với doanh nghiệp là rất quan trọng. Từ năm 2000 đến nay, Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam đã chọn tạo được hơn 200 giống cây lâm nghiệp mới có năng suất, chất lượng cao, đạt bình quân từ 25-40m³/ha/năm. Hiện nay, gỗ keo rừng trồng là một nguồn nguyên liệu tiềm năng, tuy nhiên giá trị các sản phẩm từ gỗ keo rất thấp do chất lượng gỗ chưa đáp ứng yêu cầu. Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam đã nghiên cứu và tạo ra vật liệu gỗ ép khối từ gỗ keo rừng trồng tương đương với một số loại gỗ lớn, gỗ nhóm IV rừng tự nhiên.

Việc sản phẩm gỗ ép khối đã góp phần nâng cao giá trị gỗ keo rừng trồng, đa dạng hóa các sản phẩm từ gỗ rừng trồng và cung cấp vật liệu gỗ cho ngành công nghiệp sản xuất đồ mộc. Trong 5 năm trở lại đây, Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam đã chuyển giao và xây dựng trên 40 mô hình và hàng chục lớp tập huấn sấy, bảo quản gỗ tại các tỉnh.

Viện cũng sẽ phối hợp với Phú Yên để giới thiệu một số kết quả nghiên cứu triển khai về chế biến gỗ với mong muốn có thông tin kết nối chặt chẽ giữa đơn vị nghiên cứu với các nhà quản lý, doanh nghiệp, góp phần đưa nhanh các kết quả khoa học công nghệ vào sản xuất.

Ông Nguyễn Lý Nguyên, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, cho biết: Ngành sản xuất, kinh doanh sản phẩm gỗ rừng trồng mặc dù có những khởi sắc nhưng cũng còn nhiều tồn tại và bất cập. Hiện nguồn nguyên liệu có chất lượng, đạt chứng chỉ quản lý rừng bền vững trên địa bàn tỉnh còn hạn chế, mối liên kết theo chuỗi từ khâu tạo giống đến chế biến, xuất khẩu giữa người trồng rừng với doanh nghiệp chưa chặt chẽ, hạ tầng lâm sinh chưa được quan tâm đầu tư đúng mức. Việc sản xuất lâm nghiệp có chu kỳ kinh doanh dài, vốn đầu tư lớn, mức độ rủi ro cao, do đó việc thu hút các thành phần kinh tế đầu tư vào sản xuất lâm nghiệp gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Nguyên, để thu hút được doanh nghiệp có nguồn lực tham gia vào chuỗi, cần rà soát, đánh giá lại toàn bộ diện tích rừng trồng theo từng điều kiện lập địa, tương ứng với từng đối tượng chủ rừng để có giải pháp thực hiện hiệu quả. Các doanh nghiệp chế biến gỗ cần thực hiện đúng thủ tục sử dụng nguyên liệu gỗ có nguồn gốc hợp pháp để chế biến nhằm nâng giá trị sản phẩm gỗ rừng trồng khi xuất khẩu sang thị trường các nước khó tính như châu Âu, Nhật Bản…

Các chủ rừng phải xây dựng phương án quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng FSC để gia tăng giá trị sản phẩm và sử dụng gỗ chế biến để tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, lấy doanh nghiệp chế biến làm trung tâm các chuỗi giá trị theo như định hướng tái cơ cấu ngành Lâm nghiệp.

ANH NGỌC