Nếu hệ thống giáo dục tiếp tục điều hành theo lối mòn xưa cũ, người dạy - người học vẫn không thay đổi tư duy về phương pháp truyền thụ cũng như lĩnh hội thì khác gì mình tự đào thải mình. Và cứ thế thì chẳng phải buồn lắm sao khi mình cứ mãi lẹt đẹt chậm chân hơn người ta.

Cần có những cách ra đề kích thích tư duy sáng tạo của học sinh - Ảnh: ĐOÀN NGỌC THÀNH

Ra nước ngoài, thấy cách dạy cách học của họ, ta phải giật mình. Vì đâu người học ở nhiều nước có được ý thức tự giác, tinh thần tự chủ, năng lực suy nghĩ  độc lập và làm việc theo nhóm cao đến vậy? Đã đến lúc chúng ta không nên tự ru ngủ bằng những lời động viên ngọt ngào, bằng những bản báo cáo làm nức lòng người, và càng không nên bằng lòng với những thành tích ảo. Lâu nay, biết bao đoàn cán bộ giáo dục đi tham quan học tập từ Đông sang Tây, từ Á sang Âu sao không thử áp dụng những mô hình học được?

Rất mừng khi Bộ GD-ĐT có ý kiến quyết liệt trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy, đánh giá học sinh. Việc này đã thực hiện cuốn chiếu được chín năm. Nhưng thực tế phải đến năm thứ mười mọi người mới thấy nổi lên tư tưởng đổi mới trong công tác chỉ đạo.

Chúng tôi rất hoan nghênh quan điểm dạy-học, hướng dẫn học sinh làm bài và đánh giá chất lượng theo lối mới (thật ra chỉ mới với ta chứ với thế giới thì đã cũ lắm rồi). Tất cả là những tín hiệu vui. Đã đến lúc không thể làm khác  được. Con đường hội nhập đang mở ra. Ngành giáo dục phải có trách nhiệm đào tạo nên nguồn nhân lực mới có trình độ cao, phẩm chất đạo đức tốt, có khả năng hội nhập. Đó là xu thế  của thời đại. Nhân đây, xin kể chuyện ra đề Văn ở xứ người.

Tại một nước ở Bắc Âu, nhân kỳ nghỉ đông, giáo viên Ngôn ngữ của một trường trung học ra ba đề bài. Học sinh phải nộp bài làm trong ngày trở lại trường. Đề một: “Tả cảnh rừng buổi sớm” (yêu cầu nội dung bài viết phải thể hiện được cảnh quan, màu sắc, âm thanh, mùi vị của rừng); đề hai: “Kể một câu chuyện đấu tranh với tội phạm mà em là một nhân vật trong câu chuyện đó” (yêu cầu nội dung câu chuyện toát lên được ý lẽ phải luôn chiến thắng, kẻ phạm tội nhận biết lỗi lầm và cải tà quy chánh); đề ba: ”Tưởng tượng bản thân là một du khách, lần đầu tiên đi du lịch nước ngoài nhưng bị mất hết giấy tờ, tiền bạc. Trình bày cách xoay xở, giải quyết.” (yêu cầu qua bài viết chứng tỏ được bản lĩnh, sự năng động và linh hoạt cùng tài trí thông minh trong ứng xử). Trong một kỳ kiểm tra định kỳ, giáo viên cho học sinh chọn một trong năm đề như sau: 1/ Nếu em là thủ tướng hoặc hiệu trưởng một trường trung học thì em sẽ làm gì?; 2/ Theo em, một tội phạm có thể cảm hoá được hay không?; 3/ Tầm quan trọng của người phụ nữ; 4/ Để mọi người trên thế giới có thể hiểu biết, thông cảm chung sống hoà bình, các quốc gia cần phải làm gì?; 5/ Em được người thân gởi tặng một món đồ rất có giá trị nhưng bản thân em không có nhu cầu sử dụng. Hãy viết thư cho giám đốc siêu thị để gởi nhờ siêu thị bán hộ món đồ ấy.

Thử nhận xét, qua nhóm đề thứ nhất, khả năng quan sát, nhận biết thế giới tự nhiên của người viết được bộc lộ; nội hàm giáo dục pháp luật và ý thức hướng thiện được cài rất khéo bên trong đề; bản lĩnh một con người hiện đại được thể hiện. Với nhóm đề thứ hai, thiên hướng, khả năng, lý tưởng, tầm nhìn, bản chất, kể cả suy nghĩ và ước mơ đều có thể nhận biết qua sự lựa chọn đề bài và cách diễn đạt của người làm bài.

Cách ra đề thi của họ thật đáng để chúng ta suy ngẫm. Năm nay, Bộ GD-ĐT đã có chủ trương đổi mới, đèn xanh đã bật, mong sao những người làm công tác giáo dục hãy mạnh dạn gác  bỏ lề thói cũ mà thay đổi nhiều hơn để nâng cao sức sáng tạo cho học sinh.

ĐOÀN NGỌC THÀNH