Là cán bộ khu ủy V trong chiến tranh và của tỉnh sau giải phóng, tôi có một vài lần may mắn được làm việc với anh Ba - một trong những học trò xuất sắc nhất của Bác Hồ, được Bác chọn là người kế tục.

Tổng Bí thư Lê Duẩn báo cáo với Bác Hồ về tình hình cách mạng miền Nam – Ảnh: Tư liệu

˜Giữa năm 1971, Thường vụ khu ủy V cử đồng chí Tư Thuận (Trương Chí Cương - Trương Kiểm), Phó Bí thư khu ủy ra Hà Nội báo cáo với Ban Bí thư về tình hình khu V. Tôi được phân công giúp việc đồng chí Tư Thuận trong chuyến công tác này.

Sau khi báo cáo toàn diện tình hình khu V với đồng chí Lê Văn Lương (thường trực Ban Bí thư), đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng trực tiếp nghe báo cáo về phong trào cách mạng các đô thị ở miền Trung.

Đồng chí Tư Thuận báo cáo những nét tổng quát nhất và yêu cầu tôi trình bày thêm một số nội dung chi tiết cụ thể.

Anh Ba Duẩn chăm chú lắng nghe và hỏi rất nhiều điều, yêu cầu phải báo cáo cụ thể, tỉ mỉ. Đơn cử trong lòng nội thị Tuy Hòa có hai đảng viên sinh sống hợp pháp là đồng chí Tờ và đồng chí Võ Đễ…

Anh Ba Duẩn hỏi rất kỹ các tuyến vào thành phố Đà Nẵng, hỏi sâu từng tuyến như Hòa Vang, An Hải, Nam Ô - Liên Chiểu. Tôi phải báo cáo chi tiết từng phường như chợ Cồn, Thạch Gián, Hải Châu, An Hải… chỗ nào có chi bộ, có tổ đảng, có đảng viên hợp pháp, có du kích mật, tự vệ mật, đoàn viên thanh niên nhân dân cách mạng… Đồng chí Hưng, Thường vụ đặc khu ủy Quảng Đà đã bám trụ trong nội thành và chỉ đạo phong trào ra sao…

Tác phong sâu sát, cụ thể của anh Ba yêu cầu cấp dưới phải nắm chắc tình hình, nếu không sẽ rất lúng túng khi anh Ba truy đến cùng những vấn đề mà anh Ba cần nắm rõ một cách chi tiết.

Phong cách cởi mở và yêu cầu cao về tính cụ thể của anh Ba Duẩn giáo dục tôi rất nhiều điều và tôi tích cực vận dụng trong thực tiễn công tác của mình.

˜ Năm 1979, trên cương vị Tổng Bí thư, anh Ba Duẩn về thăm tỉnh Phú Khánh.

Anh đã dành thời gian đi thăm nhiều nơi, trong đó có thị xã Tuy Hòa và Hợp tác xã Hòa Bình 1 - Cánh chim đầu đàn của phong trào hợp tác hóa thời điểm ấy. Tiếp xúc trò chuyện với quần chúng cách mạng và bà con nông dân Tuy Hòa, anh Ba nói: “Nhân dân Tuy Hòa cần cù, nhân hậu, thủy chung, sáng tạo… Lòng dân rất tốt như thế này mà phong trào không lên mạnh thì lỗi thuộc về đội ngũ cán bộ”.

Có một chi tiết rất thú vị mà tôi suy ngẫm mãi. Năm 1978, anh Lê Sâm (Lê Trọng Khoan) Phó Bí thư Tỉnh ủy Phú Khánh được Tỉnh ủy phân công quán triệt nghị quyết và phổ biến thời sự một số nơi. Khi đề cập đến những gia đình có liên quan đến chế độ cũ, anh Lê Sâm nói rằng: “Trừ một số ít ác ôn khát máu, đại đa số còn lại là những gia đình đau khổ. Đất nước đã thống nhất, cần thành tâm cưu mang lẫn nhau để xây dựng cuộc sống mới, xóa bỏ hận thù…”

Có ai đó đã ghi âm bài phát biểu của anh Lê Sâm, chụp mũ anh Sâm mất quan điểm lập trường và gởi ra Trung ương báo cáo.

Trong chuyến về thăm và làm việc với lãnh đạo tỉnh Phú Khánh năm 1979, Tổng Bí thư Lê Duẩn nhắc lại việc này và nói rằng: “Có đồng chí tỏ ra rất lập trường, nghe qua rất lập trường mà thực chất là chẳng có lập trường gì cả. Người cộng sản mà vấn vương mang tư tưởng “tru di tam tộc” của phong kiến để lại”.

Tấm lòng bao dung xóa bỏ hận thù, khép lại quá khứ, hướng tới tương lai của anh Ba Duẩn được thể hiện nhất quán trong chính sách của Đảng, là nền tảng của chủ trương đại đoàn kết dân tộc, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân để xây dựng nước Việt Nam mới.

Một sự việc khác làm tôi thấm thía mãi. Anh Ba Duẩn yêu cầu Tỉnh ủy Phú Khánh, mà trực tiếp là tôi (Chánh Văn phòng Tỉnh ủy) giúp anh Ba tìm lại một cơ sở cách mạng tình sâu nghĩa nặng ở Nha Trang mà anh Ba ghi nhận là một ân nhân lớn, suốt đời mang ơn.

Tổng Bí thư Lê Duẩn động viên các chiến sĩ năm 1972 – Ảnh: Tư liệu

Năm 1946, anh Ba Duẩn được Bác Hồ và Trung ương cử vào Nam bằng đường biển. Vào đến Nha Trang, biển động dữ dội, tổ chức bố trí anh Ba vào tạm tránh ở bến Chụt. Đường dây bố trí anh Ba về nhà một giao liên mật ở 21 Bến Chợ (cạnh chợ Đầm) Nha Trang. Bà Nguyễn Thị Hảo, người nữ giao liên mật trong vỏ bọc hợp pháp là người buôn rau lê-ghim từ Đà Lạt cung cấp cho thị trường Nha Trang, có  chồng phục vụ ăn uống cho thực dân Pháp. Chồng bà Hảo không hề biết bà là Việt Minh. Trong vai là người em họ của chị Hảo từ miền Trung vào Nha Trang kiếm việc làm, đồng chí Lê Duẩn đã nương nhờ cơ sở này, sống an toàn giữa nanh vuốt kẻ thù. Phẩm chất vô cùng đáng kính của bà Hảo mà đồng chí Ba Duẩn ghi nhớ suốt đời là bà sẵn sàng hy sinh cả gia đình để bảo vệ cán bộ cách mạng. Khi Tỉnh ủy Phú Khánh tìm được địa chỉ bà Hảo, một đồng chí có trách nhiệm, đề nghị với anh Ba Duẩn là đưa xe đón bà Hảo đến biệt thự Câu Đá để thăm. Anh Ba Duẩn không đồng ý và nói rằng: “Tại sao trong chiến tranh sống chết cận kề, cơ sở sẵn sàng hy sinh để che chở mình mà bây giờ không đến tận nhà để thăm và khắc ghi công lao của họ”. Cuộc gặp diễn ra sau đó tại nhà bà Hảo rất cảm động.

Nhà 21 Bến Chợ trở thành một di tích cách mạng rất có ý nghĩa của thành phố Nha Trang.

Trong niềm vui gặp lại ân nhân xưa, anh Ba Duẩn dạo một vòng chợ Đầm Nha Trang trò chuyện với bà con lao động. Anh Ba nói: “Đến một địa phương nào mà không dạo chợ thì không thể hiểu được đời sống sinh hoạt hiện thời của vùng đất ấy”.

* * *

Sâu sát, trọng nghĩa, trọng dân và gần dân, văn hóa ứng xử của anh Ba Duẩn với đồng bào đồng chí là một trong những nét son cao quý tạo nên tầm cao phong cách và trí tuệ Lê Duẩn. Di sản ấy còn đang nóng hổi và được kế thừa trong cuộc sống hôm nay dù anh Ba đã đi xa 21 năm.

HUỲNH TRÚC