Bài cuối: Chung sức điểm tô văn hóa nông thôn mới

Trong công cuộc xây dựng nông thôn mới (NTM), văn hóa giữ vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc. Bên cạnh những chuyển động tích cực, quá trình phát triển văn hóa trong xây dựng NTM thời gian qua đặt ra nhiều vấn đề cần được xem xét, giải quyết kịp thời.

Vướng để đạt chuẩn

Nằm trong lộ trình về đích NTM vào cuối năm 2020, nhưng đến nay xã Xuân Phương (TX Sông Cầu) vẫn còn tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa chưa đạt chuẩn. Vì ngoài nhà văn hóa (NVH), khu thể thao thôn Phú Mỹ được xây dựng, 4 thôn còn lại vẫn chưa được đầu tư xây dựng NVH, khu thể thao đúng chuẩn theo quy định. Chủ tịch UBND xã Xuân Phương Phạm Ngọc Hùng cho biết: UBND xã đã phối hợp với Phòng VH-TT thị xã khảo sát thực trạng các NVH thôn để tích hợp, nâng cấp, cải tạo nhằm đảm bảo yêu cầu tiêu chí đặt ra.

Tại xã An Hòa Hải (huyện Tuy An), người dân và chính quyền cũng đang phấn đấu về đích NTM vào cuối năm 2020. Nhưng do xã mới sáp nhập nên còn nhiều khó khăn, cơ sở vật chất chưa đảm bảo, trong đó có các NVH thôn. Ngoài 12 thôn có NVH đạt chuẩn, xã còn 2 thôn Xóm Cát và Đồng Môn tận dụng trường mầm non để làm NVH. Hiện xã đang làm hồ sơ nâng cấp, sửa chữa hai NVH này.

Theo thống kê của Ban chỉ đạo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM Phú Yên, tính đến tháng 8/2020, toàn tỉnh có 11/83 xã chưa đạt tiêu chí số 6 và 4/83 xã chưa đạt tiêu chí số 16. Mặc dù, các địa phương chỉ đạo quyết liệt các xã tích cực thực hiện tiêu chí này, nhưng một số xã vẫn đang gặp khó khăn, do thiếu quỹ đất, nguồn kinh phí cho hoạt động eo hẹp, nguồn lực huy động xã hội hóa hạn chế…

Cần đi vào thực chất

Tại hội nghị tổng kết 10 năm triển khai thực hiện hai tiêu chí văn hóa trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Trịnh Thị Thủy nhận định: Thực tế đang diễn ra tình trạng hệ thống thiết chế văn hóa ở nông thôn tuy đã đi vào hoạt động nhiều năm nhưng kém hiệu quả, nhiều công trình văn hóa, thể thao thiếu người tham gia, hoạt động cầm chừng; nhiều NVH ít khi hoạt động và thường khóa cửa…

Có nhiều lý do để giải thích sự hạn chế trong khai thác, sử dụng các NVH ở nông thôn, song nguyên nhân chính vẫn là một số địa phương chỉ mới quan tâm xây dựng “cái vỏ” bên ngoài mà chưa chú trọng nội dung hoạt động bên trong. Đội ngũ cán bộ văn hóa, thể thao thôn, xã còn kiêm nhiệm, chưa sáng tạo được các hoạt động thu hút người dân. Cùng với đó, một số vùng nông thôn vẫn còn diễn ra các vụ bạo lực gia đình, tệ nạn xã hội; chưa có sự kế thừa, phát huy hiệu quả những thiết chế văn hóa hiện có, đặc biệt chưa gắn kết với những thiết chế truyền thống…

Theo bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL Phú Yên, để giữ vững và nâng cao chất lượng các tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM, cùng với việc tăng cường nguồn lực củng cố và phát triển hệ thống cơ sở vật chất văn hóa đảm bảo đạt chuẩn theo quy định mới, các địa phương cần xây dựng quy chế quản lý, sử dụng và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa; chú trọng nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa - thể thao ở cơ sở. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng NTM; phát huy tính chủ động, tích cực của người dân trong xây dựng đời sống văn hóa.

PHÓ CHỦ TỊCH UBND TỈNH PHAN ĐÌNH PHÙNG: Gắn kết, giao quyền cho cộng đồng    Để thực hiện hai tiêu chí về văn hóa đạt hiệu quả cao trong xây dựng NTM, quy hoạch văn hóa cần làm một cách khoa học, có sự kế thừa, đặc biệt là tâm thức của người dân và cộng đồng; có sự tham gia của những người kế thừa các tri thức cộng đồng như: nhà quy hoạch, chuyên gia văn hóa và cộng đồng.   Song song đó, việc xây dựng các thiết chế văn hóa, không đơn thuần là xây dựng một công trình mà còn chứa đựng tính biểu tượng, mang hàm lượng văn hóa và có sự tham gia của cộng đồng, mới tạo ra sự gắn bó, mang tính cộng đồng cao. Công tác quản lý văn hóa cần phải giao quyền cho cộng đồng trực tiếp quản lý. Phát huy, sử dụng thiết chế văn hóa, đáp ứng nhu cầu của người dân về: sinh hoạt văn hóa, hưởng thụ văn hóa, sáng tạo văn hóa, giao lưu văn hóa và thông tin văn hóa.   BÍ THƯ HUYỆN ỦY TÂY HÒA HỒ THỊ NGUYÊN THẢO: Xây dựng văn hóa NTM kết hợp xây dựng con người mới    Xây dựng tiêu chí văn hóa trong NTM không đơn thuần là đầu tư xây dựng cơ sở vật chất văn hóa khang trang, mà phải kết hợp với xây dựng con người mới. Vì vậy, huyện Tây Hòa đã thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó, đẩy mạnh công tác vận động tuyên truyền, mà điểm nhấn là tổ chức hai cuộc thi “Tuyến đường NTM kiểu mẫu nâng cao và nhân rộng; NVH khu dân cư kiểu mẫu”; mô hình “Đường tranh”, huy động giáo viên và học sinh vẽ 49 bức tranh tường về NTM… Qua đó nâng cao ý thức, kêu gọi mọi người cùng chung tay thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” gắn với chương trình xây dựng NTM, mang lại diện mạo mới cho địa phương.   Thời gian tới, địa phương tăng cường bảo vệ, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn; phối hợp với ngành Du lịch tổ chức các tuyến du lịch trải nghiệm làng quê NTM gắn với giữ gìn văn hóa truyền thống.   GIÁM ĐỐC SỞ VH-TT-DL PHÚ YÊN PHẠM VĂN BẢY: Gắn bảo tồn di sản văn hóa, phát triển du lịch trong xây dựng đời sống văn hóa   Hiện tại, một số địa phương đang làm tốt công tác văn hóa gắn với xây dựng NTM cũng như xây dựng các sản phẩm đặc trưng kết hợp với phát triển du lịch cộng đồng. Trong thời gian tới, Sở VH-TT-DL đề nghị các địa phương tiếp tục rà soát, khảo sát, đưa các di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng của từng địa phương vào danh mục để tiếp tục đánh giá, nghiên cứu, đề xuất đưa vào danh mục văn hóa phi vật thể quốc gia sau này nhằm bảo tồn và phát huy những di sản văn hóa phi vật thể đó. Đồng thời, xây dựng thiết chế văn hóa gắn liền với xây dựng văn hóa và NTM, trở thành những địa điểm sinh hoạt, giao lưu văn hóa của người dân ở từng địa phương. Sở cũng đang khảo sát một số khu vực đủ điều kiện về cơ sở hạ tầng thiết yếu như: đường sá giao thông, cảnh quan..., từ đó tư vấn các địa phương xây dựng các điểm du lịch văn hóa cộng đồng gắn liền với sản phẩm du lịch cộng đồng.

HÀ MY - THIÊN LÝ