Ít khi luật sư tham gia các vụ án ngay từ lần đầu hỏi cung do còn bị hạn chế nhiều lý do. Giới luật sư vẫn bức xúc nhiều chuyện tưởng đã cũ như cấp giấy chứng nhận bào chữa, luật sư tham gia hỏi cung... Tại buổi tọa đàm do Bộ Tư pháp tổ chức nhằm đánh giá nhu cầu xã hội, tình hình tổ chức, hoạt động của luật sư tại các địa phương, các luật sư đã “phàn nàn” về chuyện cơ quan tố tụng vẫn còn gây khó cho họ, đặc biệt ở khâu tham gia vụ án ngay từ đầu.

Các luật sư tranh luận tại một phiên tòa - Ảnh: ĐỨC THÔNG

 

THAM GIA HỎI CUNG: CHỈ LÀ HÌNH THỨC?

Một số luật sư nói rằng do thiếu sự phối hợp về thời gian giữa luật sư và cán bộ điều tra nên các buổi hỏi cung có luật sư cũng chỉ là hình thức, không chất lượng. Luật sư thường ít được thông báo trước để chuẩn bị. Mặt khác, một câu hỏi đặt ra là có buộc luật sư phải có mặt trong tất cả các buổi làm việc và ký tên trên tất cả các biên bản hỏi cung hay không? Luật quy định luật sư tham gia, ký tất cả những văn bản của cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an lại hướng dẫn không buộc luật sư phải có mặt tất cả buổi hỏi cung; các biên bản không cần có chữ ký của luật sư vẫn có giá trị. Một vấn đề nữa là hiện nay, có trường hợp do có sự chứng kiến và chữ ký của luật sư trên biên bản hỏi cung bị can nên cơ quan tố tụng coi đây là bằng chứng thuyết phục để buộc tội bị can. Sau này, bị can muốn thay đổi lời khai cũng khó được chấp nhận. Điều này khiến sự có mặt của luật sư vô tình lại trở thành bằng chứng chống thân chủ.

Các luật sư đề nghị cơ quan điều tra cần thông báo nhanh, cụ thể tiến trình điều tra, thời gian và địa điểm hỏi cung cho luật sư. Ngoài ra, khi tham gia hỏi cung, ngoài việc hỏi bị can với sự đồng ý của điều tra viên, luật sư có quyền giải thích về mặt pháp lý, lưu ý bị can những vấn đề mà điều tra viên hỏi; phản đối câu hỏi mang tính chất mớm cung, bức cung... của điều tra viên.

KHÓ TỰ ĐIỀU TRA

Nhiều luật sư cũng góp ý về quy định cho phép luật sư sử dụng các biện pháp nhằm làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án. Theo một số luật sư, luật có quy định nhưng rất chung chung, không cụ thể. Khác với vụ án dân sự, trong các vụ hình sự thì những chứng cứ buộc tội, gỡ tội đều do cơ quan điều tra thu thập, đánh giá. Luật sư rất ít khi tham gia tự điều tra như thám tử các nước vì chứng cứ mà luật sư thu thập, cung cấp cũng phải được xem và đánh giá bởi cơ quan điều tra mà không có sự độc lập nào. Ý kiến của nhiều luật sư cho biết thực tiễn còn nhiều hạn chế liên quan đến việc tham gia của luật sư như luật sư không được quyền có mặt chứng kiến việc khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra, thu giữ vật chứng, định giá hoặc bán đấu giá tài sản thu giữ trong vụ án... Như vậy, việc bào chữa của luật sư đôi lúc sẽ không đạt chất lượng cao.

Theo các luật sư, tới đây, pháp luật tố tụng nên quy định mở rộng thêm quyền điều tra thu thập chứng cứ của luật sư. Trong giai đoạn điều tra, luật sư phải được thông báo việc trưng cầu, kết quả giám định (thương tật, thiệt hại tài sản, vật chứng, tài chính kế toán), được mời chứng kiến việc khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra… Đặc biệt, phải nhìn nhận chữ ký của luật sư trên các tài liệu, biên bản điều tra có giá trị pháp lý để chứng minh tính hợp pháp của các chứng cứ mà cơ quan tố tụng thu thập.