Thiên địch hiểu nôm na là các loài sinh vật được sử dụng để diệt trừ các sinh vật gây hại, bảo vệ mùa màng. Thiên địch gồm nhiều loài động vật như côn trùng, nhện, chim, rắn... và vi sinh vật như nấm, vi khuẩn, vi rút. Bao gồm các loài gây bệnh, loài bắt mồi và vật ký sinh. Thành phần và số lượng của thiên địch cũng cho thấy vai trò rất quan trọng trong hệ sinh thái. Các côn trùng có lợi có sẵn trong tự nhiên sẽ giúp kiểm soát dịch hại, côn trùng bất lợi cho hệ thống canh tác.
Chẳng hạn như thiên địch bảo vệ cây trồng có các loài ong tấn công sâu đục thân. Các loài bọ cánh cứng, bọ xít nước, chuồn chuồn kim ăn sâu cuống lá. Dế nhảy ăn trứng của sâu đục thân 5 vạch đầu đen, sâu cuốn lá, sâu cắn chẽn, ruồi đục lá, sâu non của bọ rầy lá và bọ rầy thân...
Công dụng của thiên địch đã rõ ràng, cho nên một số nơi đang ra sức phát huy. Nhà nông và doanh nghiệp tìm cách phát triển thiên địch nhằm bảo vệ cây trồng. Tuy nhiên, một số nơi lại tận diệt thiên địch mà không nghĩ đến hậu quả. Người ta vô tư bắt trứng kiến vàng đem bán cho những người nuôi cá cảnh, hoặc làm mồi câu. Trong khi kiến vàng ngoài việc giúp cho trái bóng, ngọt thì còn trị một số bệnh trên cam, quý như vàng lá gân xanh, sâu vẽ bùa, bệnh do bọ xít, nhện… Ngoài ra, qua kết quả thử nghiệm tại một số vườn trồng cam, quýt của Viện Cây ăn quả Miền Nam cho thấy, khi nuôi thả kiến vàng trong vườn thì mật độ nhện xuất hiện rất ít.
Khi diện tích đất nông nghiệp giảm, chủ yếu với hệ thống canh tác thâm canh sử dụng nhiều phân bón, thuốc trừ sâu và canh tác nhiều vụ trong một năm... đang gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng trực tiếp tới các thiên địch. Tình trạng ô nhiễm cũng làm ảnh hưởng các thủy sinh động thực vật trong nước, hệ động vật trong đất và chuỗi thức ăn của nhiều động vật bậc cao. Đặc biệt là việc con người tận diệt trực tiếp đến các loài thiên địch, khiến các côn trùng gây hại hoa màu trỗi dậy, gây xáo trộn quần xã sinh vật. Vì vậy bà con nông dân nên cân nhắc khi tận diệt thiên địch, bởi vốn dĩ thuốc trừ sâu không tốt cho sức khỏe con người. Chính quyền địa phương, nhất là Sở NN-PTNT cần tuyên truyền nhà nông bảo vệ, cũng như tìm ra giải pháp nhân rộng thiên địch để góp phần bảo vệ cây trồng.
ĐẶNG TRUNG THÀNH
