Hiện nay, cả nước nói chung và Phú Yên nói riêng mỗi năm ở khu vực nông thôn phát sinh hàng chục triệu tấn rác thải sinh hoạt và vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất nông nghiệp. Thế nhưng, chỉ khoảng 20% lượng rác thải được thu gom, xử lý triệt để; số còn lại chưa được thu gom, hoặc nếu được thu gom thì cũng chỉ chôn lấp sơ sài, không hợp vệ sinh, tác động trực tiếp đến môi trường và cuộc sống người dân.
Rác thải rắn có 2 loại, hữu cơ (thực phẩm, rau củ quả, phế thải nông nghiệp, chất thải chế biến thức ăn) và vô cơ (vật liệu xây dựng như đá, sỏi, xi măng, thủy tinh…), phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau như: chất thải sinh hoạt, chất thải công nghiệp, chất thải nông nghiệp, chất thải y tế, chất thải xây dựng...
Năm 2016, UBND tỉnh ban hành quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh, nêu rõ về phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý loại rác này. Tuy nhiên, khảo sát thực tế của Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) tại các tỉnh, thành phố trong cả nước, trong đó có Phú Yên cho thấy, chất thải rắn sinh hoạt vẫn chôn lấp chung chứ chưa được phân loại; các bãi chôn lấp đều không hợp vệ sinh.
Tại Phú Yên, đơn cử như bãi rác Thọ Vức, xã Hòa Kiến (TP Tuy Hòa) rộng 8ha được đưa vào sử dụng cách đây hơn 10 năm, với kinh phí đầu tư 42,5 tỉ đồng từ dự án Cải thiện vệ sinh và bảo vệ môi trường do Chính phủ Vương quốc Bỉ tài trợ.
Sau một thời gian đưa vào sử dụng, hiện bãi rác này đã gây ra tình trạng ô nhiễm, ảnh hưởng đến cuộc sống nhiều hộ dân. Nguồn nước thải từ bãi rác này đã thẩm thấu vào đất, khiến hầu hết các giếng nước sinh hoạt của người dân sống gần bãi rác bị ô nhiễm; UBND TP Tuy Hòa đang triển khai việc di dời hơn 70 hộ dân đến nơi ở mới, cách xa bãi rác.
Hay như tại các huyện Đông Hòa, Tây Hòa, Tuy An…, rác thải sinh hoạt của người dân chỉ được thu gom ở khu vực thị trấn và một số xã; nhiều xã rác thải vẫn chưa được thu gom và xử lý triệt để, khiến cho tình trạng ô nhiễm môi trường ở khu vực nông thôn ngày càng gia tăng.
Trước đây, Sở TN-MT phối hợp với các địa phương triển khai mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại các xã Hòa Đồng (huyện Tây Hòa), Ea Bia (huyện Sông Hinh), các thị trấn Hòa Hiệp Trung, Hòa Vinh (huyện Đông Hòa), xã Xuân Phương và phường Xuân Yên (TX Sông Cầu) và mô hình phân loại rác tại Trường tiểu học Chu Văn An (TP Tuy Hòa). Mô hình này nhằm tạo thói quen hạn chế sử dụng túi ni lông khó phân hủy, phân loại rác tại nguồn, bỏ rác thải đúng giờ, đúng nơi quy định và trở thành nếp sống của mỗi gia đình.
Tuy nhiên, do nhiều lý do khác nhau nên hiện nay một số địa phương không còn triển khai mô hình này, trong đó có việc tiền thu rác tại các hộ dân không đủ bù chi phí. Đơn cử như tại thị trấn Hòa Vinh, khi triển khai mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt, Sở TN-MT hỗ trợ xe chứa rác đặt tại các khu vực dân cư; HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ của thị trấn hợp đồng lao động đến tận nhà dân gom rác; hàng tháng người dân đóng phí thu gom rác với mức 13.000 đồng/hộ. Tuy nhiên, mô hình này đã bị “khai tử” từ tháng 1/2019 do thu không đủ bù chi. Hiện nay, việc thu gom rác thải sinh hoạt tại khu vực thị trấn Hòa Vinh do Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Đông Hòa đảm nhận, với tần suất 2 lần/tuần. Số rác thu gom tại các thị trấn, xã của huyện Đông Hòa được tập kết tại bãi rác hở tại xã Hòa Xuân Tây chờ chôn lấp.
Từ thực trạng nêu trên, để hạn chế ô nhiễm môi trường do rác thải gây ra, Nhà nước cần quan tâm đầu tư các nhà máy xử lý rác thải với công nghệ hiện đại để xử lý triệt để các loại rác; các cấp, ngành và chính quyền địa phương cần tăng cường tuyên truyền sâu rộng hơn nữa đến mọi tầng lớp nhân dân về mối nguy hại do rác thải gây ra đối với môi trường sống; phổ biến cụ thể hơn các điều luật cũng như các mức xử phạt vi phạm hành chính về hành vi vứt xả rác nơi công cộng để tăng tính răn đe; cộng đồng xã hội cùng lên tiếng, nhắc nhở, phê phán hành vi “bạ đâu vứt đó”, gây ô nhiễm môi trường của một số người kém ý thức. Có như vậy, chúng ta mới tạo dựng được lối sống văn minh, môi trường trong lành, hướng đến sự phát triển bền vững.
NGUYỄN VĂN LỘC
(huyện Đông Hòa)
