Theo thống kê của Phòng Lao động - Thương binh - Xã hội huyện Sông Hinh, toàn huyện có trên 400 trẻ em thuộc diện mồ côi nhưng không được hưởng chế độ theo Nghị định 68 của Chính phủ. Về mặt giấy tờ, những đứa trẻ Ê Đê này vẫn còn cha nhưng trên thực tế, các em không được cha quan tâm chăm sóc. Tất cả do hủ tục “Trở về”, người Ê Đê gọi là tục “Rờ noi”.

Ma Rưng (giữa) vượt qua hủ tục “Trở về”, ở lại nuôi dạy con cái - Ảnh: Đ.DỰ

 

MẤT MẸ, MẤT CẢ CHA

Chỉ tính riêng ở xã Ea Bia đã có hơn 40 trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ do hủ tục “Trở về”. Theo phong tục của người Ê Đê, một khi mẹ mất, cha hoặc ở vậy nuôi con, muốn đi bước nữa thì phải lấy chị hay em vợ mới tiếp tục ở lại gia đình, nuôi con. Nếu muốn đi bước nữa với người ngoài họ vợ thì người cha phải bỏ lại toàn bộ gia sản cùng con cái cho phía họ vợ nuôi rồi trở về với gia đình cha mẹ đẻ.

Đến nhà Hờ Hông ở buôn Ma Sung, xã Ea Bia, chúng tôi thấy chị đang bế một em bé chỉ mới 12 ngày tuổi, con của chị gái Hờ Oi. Em bé chào đời, chưa được đặt tên thì mẹ mất. Ba của em bé, Y Hơn, sau lễ bỏ mã đã về nhà mẹ đẻ để lấy vợ khác. Hờ Hông thổ lộ: “Tôi đã có gia đình, có một đứa con, cũng gặp nhiều khó khăn, nhưng sẽ cố gắng nuôi cháu, vì cháu là con gái của chị ruột mà. Từ ngày mẹ cháu mất, ba cháu chỉ thăm cháu có một lần”. Bà ngoại cháu bé nói: “Dì cháu và tui cùng nhau làm kiếm tiền mua sữa để nuôi cháu. Máu mình thì mình phải giữ, phải nuôi giọt máu của mình”.

Tương tự, cháu Ksor Hờ Yên, 9 tuổi, ở buôn Hai K rông, xã Ea Bia, mẹ mất từ năm 2004, được dì Hờ Mai nhận về nuôi. Hờ Yên được dì quan tâm chăm sóc, coi như con gái của mình. Hờ Mai chưa lập gia đình nhưng không hề ngần ngại khi nuôi con gái của chị. Hờ Mai nói: “Cũng cần cha nuôi cháu lắm chứ. Nhưng vì cha đã có gia đình, cha chỉ chăm lo cho gia đình hiện tại thôi. Mình sẽ nuôi cháu đến khi trưởng thành. Nếu mình lấy chồng, thì chồng mình phải chấp nhận nuôi cháu, mình mới đồng ý”.

Hủ tục “Trở về” đã làm cho nhiều đứa trẻ, một khi đã mất mẹ thì mất luôn cả cha. Là người Ê Đê nhưng anh So Ri Nga ở buôn Ma Sung cũng không tán thành hủ tục này, bởi nó chỉ tốt cho người đàn ông thôi, còn hậu quả thì những đứa trẻ phải gánh lấy. Những đứa trẻ thật tội nghiệp!

NGƯỜI KHÔNG “TRỞ VỀ”

Không như cha của những đứa trẻ nói trên, Ma Rưng, sinh năm 1963 ở buôn Bầu, xã Ea Trol, đã ở lại chăm sóc con mình. Vợ mất từ tháng 2/2009, ông không chịu trở về nhà cha mẹ đẻ mà ở nhờ nhà của hai đứa  con là Hờ Zông và Y Bin để chăm sóc con cho đến khi chúng trưởng thành. Ông là một trong những người đàn ông Ê Đê đầu tiên ở huyện Sông Hinh không theo tục “Rờ noi”. Ma Rưng nói: “Con mình đã mất mẹ, thì mình phải có trách nhiệm ở lại nuôi con mình cho nó trưởng thành, chứ không được để con mình mất mẹ rồi mất cả cha. Sau này nếu có người phụ nữ nào thương mình, thì phải chịu về ở với gia đình mình, chăm sóc con mình”. 

“Ma Rưng ở lại nuôi con, không đi bước nữa, làm cho các con an tâm học hành, không bị hụt hẫng khi mất mẹ”. Hờ Zông, con gái của Ma Rưng, nói.

Y T Leng, Chủ tịch xã Ea Trol cho biết: “Ma Rưng là trường hợp đầu tiên ở xã, khi vợ mất ở lại chăm sóc con cái. Xã chỉ đạo lấy tấm gương Ma Rưng tuyên truyền trong nhân dân, để những người chồng gặp trường hợp vợ mất thì phải có trách nhiệm nuôi con cái. Việc này sẽ giúp cho những cháu mồ coi mẹ đỡ bị thiệt thòi”.

Việc làm của Ma Rưng cũng được các già làng đồng tình. Hy vọng rằng những người đàn ông, nếu chẳng may mất vợ, sẽ làm như Ma Rưng đã làm, để những đứa trẻ mất mẹ không phải mất cha. Từ đó, chúng sẽ được quan tâm, chăm sóc, nuôi dạy cho đến lúc trưởng thành như bao đứa trẻ khác.

ĐẶNG DỰ