Lâu nay, việc doanh nghiệp chiếm dụng và trốn đóng BHXH ảnh hưởng rất lớn đến người lao động. Tình trạng này sẽ còn tiếp diễn nếu các cơ quan chức năng không có những giải pháp căn cơ để xử lý.

DN chiếm dụng, nợ đọng BHXH kéo dài

Chính sách BHXH là trụ cột quan trọng nhất trong hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu tiến bộ và công bằng xã hội. Hàng tháng, tiền BHXH được trừ trong khoản thu nhập của NLĐ, NLĐ sẽ an tâm với các chính sách mà mình được hưởng. Tuy nhiên, nhiều NLĐ khi phát sinh về hưởng chính sách BHXH thì mới biết tiền đóng BHXH của mình thay vì nộp ở cơ quan BHXH thì lại đang nằm trong “túi” của DN.

Theo thống kê của BHXH Phú Yên, toàn tỉnh có 3.964 DN ngoài quốc doanh, nhưng chỉ có 2.058 DN tham gia BHXH, BHYT, số lượng DN thuộc diện tham gia BHXH, BHYT trên địa bàn còn rất lớn; một số đơn vị DN chưa tham gia BHXH đầy đủ cho NLĐ. Số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN còn nhiều, tính đến cuối tháng 7/2017 là hơn 67,3 tỉ đồng, chiếm 52% kế hoạch thu, làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người tham gia BHXH… Hệ quả là hàng ngàn NLĐ bị mất quyền lợi về hưởng các chính sách BHXH, quan hệ lao động tại các DN căng thẳng, dễ dẫn đến ngừng việc. Ngoài ra, nhiều trường hợp NLĐ nghỉ việc ở những DN nợ BHXH khi tìm được việc làm mới thì cơ quan BHXH không thể chốt sổ BHXH cho họ, hoặc lao động nữ có thai chậm được hưởng các chế độ thai sản, ốm đau…

Bà Nguyễn Thị Thu Vân, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh khẳng định có thực trạng trên. Về khách quan, có thể thấy rằng nhiều DN gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh, giải thể, phá sản hoặc ngừng hoạt động nên không có nguồn kinh phí trả lương và đóng BHXH, BHYT cho NLĐ. Vì vậy, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho NLĐ, LĐLĐ tỉnh và các cấp công đoàn cần tích cực nghiên cứu, phối hợp các sở, ngành tham gia hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật liên quan đến đoàn viên, NLĐ. Đặc biệt quan tâm đến hoạt động tư vấn, trợ giúp pháp lý và khởi kiện các DN nợ đọng BHXH nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho tập thể NLĐ. Lý giải về nguyên nhân nợ đọng BHXH kéo dài, ông Hồ Phương, Phó Giám đốc BHXH tỉnh, cho biết: “Quy định việc xử lý vi phạm Luật BHXH chưa nghiêm, mức xử phạt còn nhẹ; ý thức trách nhiệm của một số chủ sử dụng lao động trong việc tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ còn rất hạn chế khi chỉ chú trọng hiệu quả sản xuất kinh doanh hơn là bảo đảm chính sách cho NLĐ”.

Công đoàn luôn nỗ lực và quyết tâm trong việc bảo vệ quyền lợi người lao động. Trong ảnh: Công nhân đang làm việc tại Công ty TNHH Sản xuất hàng trang trí nội thất Thái Thịnh (KCN Đông Bắc Sông Cầu) - Ảnh: NGỌC HÂN

Công đoàn quyết tâm vào cuộc

Có thể nói, việc chiếm dụng, nợ đọng BHXH của các DN là một bài toán rất cũ nhưng chưa có lời giải thỏa đáng. Giải pháp hiện nay mà các cơ quan chức năng đang thực hiện là phối hợp thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra. Tuy nhiên, thực tế lại diễn ra theo một “chu kỳ”: Qua đợt kiểm tra, các DN đều nhanh chóng đóng số tiền nợ BHXH (đóng gối đầu), nhưng khi hết đợt kiểm tra thì các DN tiếp tục nợ BHXH; chờ đến đợt thanh tra, kiểm tra tiếp theo mới nộp. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến quyền và lợi ích của NLĐ, gây khó khăn cho các cơ quan chức năng.

Từ đầu năm đến nay, BHXH tỉnh đã phối hợp với LĐLĐ tỉnh chuyển hồ sơ của 5 đơn vị đề nghị khởi kiện ra tòa với tổng số tiền DN nợ BHXH 944 triệu đồng. LĐLĐ đã tiến hành các bước khởi kiện, trong quá trình khởi kiện đã có 4/5 đơn vị chuyển trả một phần nợ với tổng số tiền hơn 250,3 triệu đồng. Vì vậy theo LĐLĐ tỉnh, các cấp công đoàn vẫn đang trăn trở trong việc tìm giải pháp thực sự thỏa đáng nhằm bảo vệ quyền lợi NLĐ trong vấn đề BHXH.

Giải pháp mà LĐLĐ và BHXH tỉnh đưa ra tại hội nghị đối thoại với DN về quan hệ lao động - tiền lương, BHXH, việc làm - an toàn lao động được tổ chức mới đây là thực hiện khởi kiện theo đúng quy định của pháp luật; cán bộ ngành BHXH thực hiện quy trình đôn đốc thu, thu nợ, tránh tình trạng để đơn vị phát sinh nợ, nợ kéo dài. Đồng thời, BHXH tỉnh phát động thi đua và giao tỉ lệ giảm nợ theo từng quý cho BHXH cấp huyện và Văn phòng BHXH tỉnh. Ông Ngô Hưng, Trưởng Phòng Chế độ BHXH tỉnh, cho biết: “Song song với công tác tuyên truyền về BHXH cần tăng cường công tác phối hợp liên ngành LĐLĐ, BHXH, Sở LĐ-TB-XH về thanh, kiểm tra chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT. Công đoàn mạnh dạn khởi kiện các DN vi phạm pháp luật về nợ đọng BHXH của NLĐ”.

“Chúng tôi đã đề nghị các cấp công đoàn rà soát, lập danh sách các trường hợp DN nợ BHXH, kinh phí công đoàn. Trên cơ sở đó, LĐLĐ tỉnh sẽ khởi kiện DN theo quy định pháp luật. Để có môi trường kinh doanh hấp dẫn, không ai muốn đưa DN ra tòa, nhưng để bảo vệ quyền lợi NLĐ, Công đoàn phải thực sự mạnh mẽ với những việc làm thiết thực, hiệu quả. Chúng tôi mong các DN, song song với việc chú trọng hiệu quả sản xuất kinh doanh thì cần chăm lo đến đời sống NLĐ, bảo đảm thực hiện trách nhiệm với NLĐ theo quy định của pháp luật. Chỉ khi đó, mối quan hệ lao động mới bảo đảm hài hòa, là cơ sở cho sự phát triển bền vững của DN”, bà Vân nói.

THÁI NGỌC