Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là một phần trong những tập tục của bà con dân tộc thiểu số, đã tồn tại từ bao đời. Vì vậy, vấn đề cần được giải quyết là phải thay đổi nhận thức và hành vi của cộng đồng, không thể áp dụng thuần túy luật pháp nếu muốn đạt kết quả bền vững.
Cán bộ dân số tư vấn nhằm giảm thiểu nạn tảo hôn tại xã Sông Hinh (huyện Sông Hinh) - Ảnh: T.DIỆU
Trong những năm qua, trên địa bàn các huyện miền núi Phú Yên, tình trạng tảo hôn còn khá phổ biến và ngày càng có chiều hướng gia tăng, chủ yếu rơi vào nhóm đồng bào dân tộc thiểu số. Từ năm 2010 đến 2012, huyện Sông Hinh có 458 cặp vợ chồng kết hôn, trong đó có 127 cặp tảo hôn, phần lớn là người dân tộc thiểu số. Năm 2013, huyện này có 95 cặp vợ chồng kết hôn, trong đó có 45 cặp tảo hôn. Còn theo UBND huyện Sơn Hòa, năm 2012, 2 xã Sơn Hội và Sơn Định có 30 cặp vợ chồng đồng bào dân tộc thiểu số kết hôn thì trong đó, 5 cặp đã tảo hôn; năm 2013 có 31 cặp kết hôn thì 5 cặp tảo hôn; quý I/2014 có 5 cặp kết hôn thì cả 5 cặp đều tảo hôn. Ở huyện Đồng Xuân, năm 2011 có 347 cặp đồng bào dân tộc thiểu số kết hôn thì có 11 cặp tảo hôn; năm 2012 có 335 cặp đồng bào dân tộc thiểu số kết hôn thì 19 cặp tảo hôn; năm 2013 có 126 cặp kết hôn thì 35 cặp tảo hôn.
Từ kết quả trên cho thấy, tảo hôn là một tệ nạn xã hội, ảnh hưởng rất lớn đến việc chăm sóc sức khỏe nói chung và sức khỏe sinh sản nói riêng, đồng thời làm suy giảm chất lượng dân số. Do đó, ngành Y tế và địa phương cần tăng cường cung cấp thông tin về việc tảo hôn và kết hôn cận huyết thống, chăm sóc sức khỏe sinh sản/KHHGĐ, các bệnh phụ khoa thông thường, chăm sóc bà mẹ trong quá trình mang thai và sau khi sinh. Ngành Y tế cũng cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số xóa bỏ những tập tục lạc hậu ảnh hưởng đến việc tảo hôn, kết hôn cận huyết thống, chăm sóc sức khỏe sinh sản. Cùng với đó, các ngành, địa phương có liên quan cần thay đổi tư duy tuyên truyền truyền thống. Trước mắt, cơ quan chức năng hạn chế đánh giá kết quả thông qua báo cáo từ chính quyền địa phương, đếm số lượng phát ra từ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục... mà phải vận dụng phương pháp tuyên truyền đa phương tiện: nói chuyện, phát tờ rơi, tăng cường tuyên truyền miệng để đồng bào dễ hiểu, dễ nhớ. Thay vì hội nghị, hội thảo lớn ở thành phố, khu vực trung tâm, các cấp, ngành cần tổ chức thêm nhiều lễ hội truyền thống, những hình thức sinh hoạt văn hóa để bà con có dịp giao lưu, gặp gỡ, thanh niên có điều kiện tìm bạn tình khác buôn, khác dòng họ.
Trong Chiến lược Dân số và sức khỏe sinh sản giai đoạn 2011-2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nội dung nâng cao chất lượng dân số, can thiệp giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống là vấn đề quan trọng. Chương trình can thiệp giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đang được triển khai tại các xã nhằm làm cho cộng đồng, gia đình và nam nữ thanh niên hiểu rõ nguy cơ và hậu quả nhiều mặt của việc tảo hôn và kết hôn cận huyết thống đối với gia đình và xã hội, hiểu rõ những quy định pháp luật nghiêm cấm tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống để tạo ra cơ chế tự ngăn ngừa ở mỗi cộng đồng, mỗi gia đình và thanh niên, nam nữ. Tảo hôn, hôn nhân cận huyết kéo dài qua nhiều thế hệ sẽ khiến giống nòi suy vong, con cái bị bệnh, cuộc sống khó khăn. Khi phân tích và đưa ra những dẫn chứng cụ thể, chắc chắn giới trẻ sẽ hiểu và xem xét lại khi kết hôn. Vì vậy, các cấp, ngành cần tiếp tục triển khai những giải pháp thiết thực, phù hợp khi vận động đồng bào dân tộc thiểu số thực hiện chính sách dân số/KHHGĐ.
Tảo hôn là việc kết hôn của những người vị thành niên chưa đến tuổi kết hôn mà pháp luật quy định. Trong tảo hôn, có thể cả chồng và vợ hoặc một trong hai người chưa đến tuổi kết hôn. Tại Điều 9, Luật Hôn nhân và gia đình quy định tuổi kết hôn của nam giới là 20 tuổi trở lên, nữ giới là 18 tuổi trở lên.
BS VŨ NGỌC DỮNG
Phó chi cục trưởng Chi cục Dân số - KHHGĐ Phú Yên
