Suy nhược cơ thể ở người cao tuổi thường là chứng hư lao thuộc các thể huyết hư và âm hư trong y học cổ truyền. Thường hay gặp ở người cao tuổi có các chứng bệnh xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, thiểu năng tuần hoàn não, suy nhược thần kinh, lão suy.

DƯỢC THẢO TRONG CÁC BÀI THUỐC

Vân mộc hương (saussurea lappa)

Bạch thược: Có tác dụng dưỡng huyết, làm mát, lợi tiểu; Chữa nhức đầu, hoa mắt, lưng ngực đau, chân tay nhức mỏi; Bệnh về mạch như viêm mạch huyết khối, tắc mạch, nghẽn mạch, nghẽn mạch não, mồ hôi trộm, tiểu tiện khó. Ngày uống 6-12g, dạng thuốc sắc.

Bạch truật: Là vị thuốc bồi dưỡng cơ thể, điều trị các chứng bệnh đau dạ dày, bụng trướng đầy, ăn chậm tiêu, tiêu chảy, viêm ruột mạn tính. Ngày uống 6-12g, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán.

Cúc hoa: Cúc hoa trắng có tác dụng lợi tiểu nhẹ. Cúc hoa trắng và hoạt chất glucoxid có tác dụng hạ huyết áp và làm giảm nhẹ cholesterol và beta - Lipoprotein huyết trên bệnh nhân tăng huyết áp. Được dùng chữa các chứng tăng huyết áp, đau đầu chóng mặt, đau dây thần kinh. Ngày dùng 8-16g sắc uống.

Cúc hoa vàng cũng có tác dụng hạ áp trên bệnh nhân tăng huyết áp. Được dùng chữa huyết áp cao, hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu, mờ mắt. Uống lâu ngày lợi khí huyết, có tác dụng về nội tiết làm trẻ lâu. Ngày dùng 8-16g sắc uống.

Dâu tằm: Quả chín chữa đái tháo đường, lao hạch, thiếu máu, ù tai, mắt mờ, đau khớp xương, kém ngủ, râu tóc bạc sớm, táo bón. Uống lâu khỏe người, ngủ ngon giấc, thính tai, sáng mắt, trẻ lâu. Quả dâu vắt lấy nước, cô thành cao mềm, ngày uống 12-20g. Sirô làm từ quả chín bôi chữa đau họng, loét miệng, lở lưỡi.

Đảng sâm: Có tác dụng bổ toàn thân và kích thích miễn dịch. Được dùng chữa tỳ vị suy kém, phế khí hư nhược, kém ăn, mệt mỏi, cơ thể suy nhược, thiếu máu. Ngày dùng 20-40g dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán.

 

Đương quy: Là vị thuốc dùng rất phổ biến trong y học cổ truyền, được chỉ định trong nhiều đơn thuốc bổ và trị các bệnh như thiếu máu xanh xao, cơ thể gầy yếu, đau đầu, đau lưng, đau ngực, chân tay đau nhức lạnh. Ngày uống 10-20g, dạng thuốc sắc hoặc rượu thuốc.

Hà thủ ô đỏ (dạ giao đằng): Có tác dụng bổ máu, chữa thận suy, gan yếu, thần kinh suy nhược, ngủ kém, thiếu máu, đau lưng, mỏi gối. Uống lâu làm đen râu tóc đối với người bạc tóc sớm, làm tóc đỡ khô và đỡ rụng. Ngày dùng 6-12g sắc hoặc ngâm rượu uống.

Bá tử nhân (thuja orientalis)

Kỷ tử: Có tác dụng tăng cường miễn dịch, hạ cholesterol và đường huyết, bảo vệ gan, làm tăng lượng bạch cầu, làm chậm quá trình lão suy. Được coi là vị thuốc bổ toàn thân, dùng điều trị suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, lưng gối mỏi đau, hoa mắt, giảm thị lực. Ngày dùng 6-12g, sắc hoặc ngâm rượu uống.

Sâm bố chính: Chữa cơ thể suy nhược, kém ăn, kém ngủ, đau lưng, đau mình, các chứng ho sốt nóng, trong người khô, táo bón, khát nước, gầy còm. Ngày dùng 16-20g dạng thuốc sắc hoạt bột.

Tam thất: Là thuốc bổ có tác dụng tăng lực và tăng khả năng thích nghi của cơ thể; có tác dụng hoạt huyết, làm tan huyết ứ, chữa thiếu máu, mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu, ít ngủ. Ngày uống 4-6g, dạng thuốc bột hoặc thuốc sắc.

Táo nhân (nhân hạt táo ta): Được dùng chữa chứng hư phiền khó ngủ, hồi hộp, đánh trống ngực, phiền khát, mồ hôi trộm. Ngày dùng 0,8-1,2g táo nhân, tương đương với khoảng 15-20 nhân hạt. Nếu dùng liều cao, phải sao đen.

 

CÁC BÀI THUỐC CHỮA SUY NHƯỢC CƠ THỂ Ở NGƯỜI CAO TUỔI

1. Suy nhược cơ thể ở người thiếu máu, máu lưu thông kém, thiểu năng tuần hoàn não và tuần hoàn vành

Triệu chứng: Hoa mắt, chóng mặt, hồi hộp, mất ngủ, hay đánh trống ngực, hay quên, sắc mặt vàng nhợt, môi lưỡi nhợt.

Bài 1: Quả dâu chín 16g; kỷ tử, hà thủ ô, long nhãn, liên nhục, đỗ đen sao, lá vông, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Thục địa, đương quy, mỗi vị 16g; bạch thược, xuyên khung, hà thủ ô đỏ, mỗi vị 12g; bá tử nhân, táo nhân, phục linh, mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 3: Đảng sâm 16g; hoàng kỳ, bạch truật, đương quy, long nhãn, đại táo, mỗi vị 12g; viễn chí, táo nhân, phục thần, mỗi vị 8g; vân mộc hương 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 4: Thục địa, cỏ nhọ nồi, mỗi vị 16g; hoài sơn, mẫu đơn bì, sơn thù, trạch tả, phục linh, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 5: Thục địa 40g; hà thủ ô đỏ, ba kích, thỏ ty tử, cỏ nhọ nồi, thiên môn, nhục thung dung, mỗi vị 20g; sơn thù, kỷ tử, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

2. Suy nhược cơ thể ở người xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, lão suy

Triệu chứng: Hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu, ù tai.

Bài 1: Bố chính sâm, ích mẫu, mỗi vị 40g; kê huyết đằng 20g; tam thất, hương phụ, mỗi vị 12g. Ngày uống 20g dạng hoàn tán.

Bài 2 (tứ vật thang): Thục địa 16g; đương quy, bạch thược, mỗi vị 12g, xuyên khung 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 3: Đảng sâm 16g; hoàng kỳ, thục địa, bạch thược, đại táo, mỗi vị 12g; đương quy, xuyên khung, bạch truật, viễn chí, mỗi vị 8g; trần bì, quế chi, phục linh, cam thảo, ngủ vị tử, mỗi vị 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 4: Sinh địa, vỏ trai ngọc, mỗi vị 25g, sơn dược 15g; phục linh, sơn thù, mỗi vị 12g; cúc hoa, mẫu đơn bì, lá dâu, mỗi vị 10g. Sắc uống ngày 1 thang.

Sâm bố chính (abelmoschus sagittifolius)

Bài 5: Thục địa 16g, hoài sơn 12g; mẫu đơn bì, sơn thù, trạch tả, phục linh, đương quy, bạch thược, mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 6: Kỷ tử, hà thủ ô đỏ, thục địa, sa sâm, đỗ đen sao, mỗi vị 12g; quả dâu chín, long nhãn, cúc hoa, mạch môn, mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 7: Thục địa, đương quy, bạch thược, mạch môn, mỗi vị 12g; xuyên khung, táo nhân, mộc qua, mỗi vị 8g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 8: Mạch môn, quy bản, thạch hộc, kỷ tử, hoài sơn, ngưu tất, thục địa, mỗi vị 12g; thiên môn, quả dâu chín, mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

 

3. Chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ, hay mệt mỏi

Bài 1: Kỷ tử tươi 500g, giã dập cho vào túi vải, ngâm với 2 lít rượu trong bình kín, trong thời gian 2 tuần, mỗi lần uống 30ml, ngày 1-2 lần.

Bài 2: Toan táo nhân (sao đen) 6g, phục linh 5g, tri mẫu 4g, xuyên khung 3g, cam thảo 2g. Sắc và chia làm 3 lần uống trong ngày.

4. Chữa đau nhức do máu lưu thông kém gây thiếu máu cục bộ

Đương quy 1.000g; hoài sơn, ngọc trúc, hà thủ ô đỏ, đan sâm, mỗi vị 200g; mẫu đơn bì, bạch linh, mạch môn, trạch tả, mỗi vị 100g; thanh bì, chỉ thực, sơn thù, mỗi vị 50g. Tán bột làm viên, ngày uống 20g.

 

GS. ĐOÀN THỊ NHU (SỨC KHỎE & ĐỜI SỐNG)