Hỏi: Có phải thịt bò, rau muống là những thức ăn bổ máu? Tại sao khi nói đến thiếu máu lại đề cập đến việc bổ sung chất sắt?

Nguyễn Phúc Nguyên (phường 5, TP Tuy Hòa)

Trả lời: Cơ thể người trưởng thành có từ 3-4 gram sắt (Fe), trong đó 2/3 có ở hemoglobin (huyết sắc tố), chất cấu tạo cơ bản của hồng cầu, thành phần chính của máu. Phần sắt còn lại dự trữ trong gan. Một phần nhỏ hơn có ở thận, lách và các cơ quan khác. Mặc dù số lượng không nhiều nhưng sắt là một trong các thành phần dinh dưỡng quan trọng nhất đối với sự sống. Sắt là thành phần của huyết sắc tố, myoglobin, các cytocrom cùng nhiều enzym như catalaza và các peroxidaza. Huyết sắc tố vận chuyển oxy, cùng với các enzym kể trên, giữ vai trò quan trọng trong hô hấp tế bào.

Nhu cầu sắt thay đổi tùy theo điều kiện sinh lý. Trẻ sơ sinh ra đời với một lượng sắt dự trữ khá lớn ở gan và lách. Trong những tháng đầu, đứa trẻ sống dựa vào lượng sắt dự trữ đó vì trong sữa của người mẹ có ít chất sắt. Do đó phụ nữ mang thai cần được bổ sung sắt để đủ dự trữ cho con. Nhu cầu sắt ở lứa tuổi trưởng thành tăng lên nhiều do cơ thể phát triển nhiều tổ chức mới. Mỗi ngày lượng sắt mất đi ở người trưởng thành vào khoảng 1mg ở nam và 0,8mg ở nữ, nhưng ở nữ lại mất thêm lượng sắt theo kinh nguyệt vào khoảng 2mg/ngày.

Sắt ở thịt được hấp thu khoảng 30%, đậu tương: 20%, cá: 15%, các thức ăn thực vật như ngũ cốc, rau và đậu đỗ (trừ đậu tương) chỉ hấp thu khoảng 10%. Vitamin C hỗ trợ hấp thu sắt còn các phytat, photphat cản trở sự hấp thu sắt. Do trong thời kỳ có thai và bắt đầu tiết sữa không có kinh nguyệt nên nhu cầu của phụ nữ có thai và cho con bú cũng giống như phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt.

Nguồn sắt trong thức ăn: sắt có nhiều trong các thức ăn nguồn gốc động vật, nhất là gan, huyết; các hạt họ đậu, nhất là đậu tương. Các loại rau quả cũng là nguồn sắt quan trọng trong bữa ăn, không phải chỉ có trong thịt bò, rau muống. Các chế độ ăn hỗn hợp thường chứa khoảng 12-15mg sắt trong đó 1mg được hấp thu, chừng ấy đủ cho nam giới trưởng thành nhưng thiếu đối với thiếu niên và phụ nữ. Nhu cầu đối với thiếu niên, phụ nữ mang thai, cho con bú có thể lên đến 24- 28mg.

Thiếu máu thiếu sắt là một bệnh dinh dưỡng phổ biến. Các loại bệnh thiếu máu khác ít gặp. Thiếu máu thiếu sắt tuy ít khi gây tử vong, nhưng nó làm hàng triệu người ở trong tình trạng yếu đuối, sức khỏe kém. Trẻ em biếng ăn, chậm phát triển, học kém tập trung. Người lớn giảm khả năng lao động vì chóng mệt phải nghỉ luôn và nghỉ kéo dài. Thiếu máu đặc biệt gây nguy hiểm cho phụ nữ trong thời gian sinh nở. 

BS ĐOÀN VĂN HẢI