Vi chất dinh dưỡng (VCDD) là các vitamin, khoáng chất, i ốt, sắt, kẽm, đồng, magie... với số lượng rất nhỏ nhưng hết sức cần thiết cho cơ thể, nhất là trẻ nhỏ. Thiếu các vi chất này sẽ dẫn đến hàng loạt rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng đến quá trình phát triển của cơ thể.
Hiện nay, nhiều bậc cha mẹ lo lắng con mình bị thiếu VCDD nên không tiếc tiền để mua các thực phẩm chức năng theo quảng cáo có nhiều VCDD. Nhưng họ không biết rằng bên cạnh các thực phẩm chức năng được phép lưu hành của Bộ Y tế, nhiều thực phẩm chức năng chưa được kiểm chứng nhưng được quảng cáo như thần dược để moi tiền của các bậc cha mẹ. Một số công ty thực phẩm chức năng liên kết với công ty quảng cáo có cách lừa tinh vi như dùng bút cảm ứng rà trên da để xác định thiếu VCDD, sau đó bán thực phẩm chức năng với giá “cắt cổ”. Những hình thức quảng cáo thiếu trung thực nhằm thu lợi nhuận gây nhiều hệ lụy.
Việc bổ sung VCDD cho trẻ là hết sức cần thiết, nhưng bổ sung như thế nào vừa hợp lý, vừa an toàn?
Quá trình phát triển của trẻ được chia thành các giai đoạn: Thai kỳ - sơ sinh - dưới 6 tháng tuổi - từ 6 đến 12 tháng - từ 12 tháng đến 36 tháng - dưới 5 tuổi - nhóm từ 6 đến 12 tuổi và trên 12 tuổi.
Mỗi giai đoạn, trẻ có nhu cầu dinh dưỡng, chăm sóc khác nhau để phát triển đầy đủ cả thể chất, tinh thần và xã hội. Khi chăm sóc trẻ, người nuôi dưỡng cần có kiến thức cơ bản về quá trình phát triển và nhu cầu dinh dưỡng để bổ sung chất dinh dưỡng đầy đủ, nhất là các VCDD. Nếu thiếu các chất dinh dưỡng thì trẻ sẽ không phát triển bình thường dẫn đến suy dinh dưỡng, nhẹ cân hoặc thấp còi, thậm chí dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Trái lại, nếu bổ sung quá nhiều VCDD có khi lợi bất cập hại.
Trong thai kỳ, thai nhi được nuôi dưỡng trong bụng mẹ; các chất dinh dưỡng nói chung, VCDD nói riêng được trao đổi từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai. Người mẹ cần ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, khám thai định kỳ để theo dõi quá trình phát triển của thai nhi; sinh hoạt hợp lý, ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày, không thức khuya, dậy sớm hay lao động thể lực quá mạnh dễ ảnh hưởng đến thai nhi, thậm chí gây động thai.
Thời kỳ sơ sinh và 6 tháng đầu sau sinh, trẻ được nuôi dưỡng hoàn toàn bằng sữa mẹ, tiêm chủng đầy đủ theo lịch tiêm chủng của ngành Y tế. Giai đoạn này trẻ thường ít ốm vặt nhờ có kháng thể của mẹ truyền cho. Mẹ cần theo dõi cân nặng của trẻ dựa vào biểu đồ tăng trưởng, nếu có gì bất thường cần tư vấn từ cán bộ y tế.
Từ 6 đến 12 tháng tuổi là giai đoạn cần đặc biệt chú ý, lúc này trẻ đã hết kháng thể của mẹ truyền cho nên thường ốm vặt, thế nên trẻ cần cho ăn bổ sung (ăn dặm) để đảm bảo dinh dưỡng và VCDD. Thức ăn của trẻ cần dễ ăn, dễ tiêu hóa vì trẻ chưa có răng để nhai, đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm glucide, protide, lipide và rau các loại để bổ sung VCDD (tô màu bát bột).
Từ 6 đến 12 tháng tuổi, trẻ bắt đầu mọc răng sữa nên thường có biểu hiện sốt, biếng ăn mỗi kỳ mọc răng. Điều cần lưu ý ở giai đoạn này là tiêm chủng đầy đủ cho trẻ theo lịch tiêm chủng được các cơ sở y tế khuyến cáo.
Trẻ từ 12 đến 24 tháng tuổi, các bà mẹ nên cho trẻ bú sữa mẹ cho đến 24 tháng tuổi; chế độ ăn bổ sung cần tăng số lượng thức ăn, chất dinh dưỡng đểcung cấp đủ chất dinh dưỡng. Giai đoạn này đặc biệt quan trọng cho sự phát triển thể lực cũng như trí tuệ của trẻ trong tương lai. Theo các nhà khoa học, trẻ 2 tuổi có chiều cao bao nhiêu thìkhi trưởng thành sẽ có chiều cao gấp đôi.
Từ 24 đến 60 tháng tuổi là giai đoạn trẻ cần nhiều dinh dưỡng để phát triển, đồng thời trẻ phát triển về nhận thức khách quan nên bên cạnh chế độ dinh dưỡng cân đối, trẻ cần được vui chơi giải trí phù hợp để hoàn thiện các kỹ năng.
BS NGUYỄN VINH QUANG
