Nước như thế nào được gọi là nước sạch? Đun sôi nước hoặc khử trùng bằng bình lọc sứ, lọc màng, cách nào tốt hơn? Nước mưa có phải là loại nước trong lành, có thể uống ngay được?
Trong nước có thể chứa hàng ngàn các hợp chất hóa học ở dạng hòa tan hoặc không tan có sẵn trong tự nhiên hoặc do bị ô nhiễm từ mặt đất. Nước tự nhiên cũng chứa nhiều loại vi sinh vật bao gồm các vi khuẩn, vi rút, đơn bào (protozoa), ký sinh trùng có sẵn trong tự nhiên hoặc đến từ phân người và động vật. Nước được xem là sạch khi không chứa các chất (hóa học, vi sinh vật) có thể gây hại cho sức khỏe, hoặc chỉ hiện diện các chất đó ở một nồng độ nhỏ không đủ gây hại cho sức khỏe.
Việc khảo sát đầy đủ các chất hóa học, vi sinh vật có trong nước để đánh giá chất lượng rất phức tạp, tốn kém và không nhất thiết lúc nào cũng cần làm. Do đó thông thường chỉ khảo sát các yếu tố có thể gây nguy hại cấp thời và trong một vài trường hợp khảo sát thêm các yếu tố nghi ngờ. Sự ô nhiễm nước do vi sinh vật thường được ưu tiên chú ý vì nó chứng tỏ có sự ô nhiễm từ phân người hoặc súc vật, nó có thể gây bệnh cấp tính nguy hiểm, thậm chí gây ra các vụ dịch nghiêm trọng như tả, lỵ, thương hàn. Nước sạch phải không được có các loại vi khuẩn này.
Đun sôi nước nhằm giết chết các vi sinh vật có thể gây bệnh qua nước uống. Lọc sứ, lọc màng theo cơ chế thẩm thấu ngược (màng lọc RO) cũng có thể lọc được các vi khuẩn gây bệnh, tùy kích thước lỗ lọc, phải < 1μm (micomet). Nhiều loại vi rút gây bệnh, vì có kích thước nhỏ (< 1μm) vẫn có thể qua được các loại lọc. Ngoài ra cần lưu ý, khi sử dụng các hệ thống lọc, tùy chất lượng nước đầu vào, phải có chế độ súc rửa lọc thường xuyên (tuần/tháng), nếu không có thể tạo các màng bám sinh học (biofilm), là nơi nhiều loại vi khuẩn hoại sinh có thể phát triển, làm cho nước sau đó có thể bị bẩn hơn!
Để đảm bảo an toàn về mặt vi sinh vật, người ta thường kết hợp thêm các biện pháp khử khuẩn khác như dùng tia UV (đèn cực tím) hoặc Ozon. Và đun sôi là biện pháp đơn giản, dễ áp dụng nhất tại gia đình.
Các chất hóa học trong nước tác dụng lên sức khỏe có tính lâu dài, trừ những trường hợp nhiễm độc cấp do chất thải công nghiệp hoặc thuốc bảo vệ thực vật. Nhiều hóa chất hiện diện tự nhiên thường có nồng độ dưới mức gây hại, một số chất khi có nồng độ cao tuy chưa gây hại nhưng đã không được người sử dụng chấp nhận do có mùi vị lạ, nước bị tủa đục, hoặc đóng phèn làm ố vàng, hư hỏng quần áo, dụng cụ chứa đựng nấu nướng. Ví dụ nước có nhiều sắt, nhiều muối can xi, magiê, natri, sulfu, mangan…
Trong đánh giá thông thường nước sạch trước tiên phải đạt tiêu chuẩn về cảm quan, đó là: trong, không màu, không mùi, không có vị lạ; vài tiêu chuẩn khác phải được xác định bằng kiểm nghiệm tại phòng thí nghiệm.
Nước mưa do hơi nước từ mặt đất, sông hồ, ao, biển ngưng tụ lại thành mây rồi rơi xuống. Nhưng bụi, vi sinh vật và nói chung tất cả các chất có thể bay hơi được cũng đều có thể ngưng tụ trong các đám mây hơi nước. Đặc biệt khí thải công nghiệp, khói xe, động cơ nổ, khói bụi từ các đám cháy,… có thể làm cho nước mưa bị ô nhiễm nghiêm trọng. Do đó nước mưa cũng không trong lành hoàn toàn, nhất là những cơn mưa đầu mùa.
BS ĐOÀN VĂN HẢI
