Nhờ triển khai nhiều hoạt động sâu rộng trong nhiều năm qua, mục tiêu giảm tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống dưới 2% vào năm 2020 đã từng bước trở thành hiện thực.

H sinh ra ở TP Tuy Hòa. Lớn lên cô vào TP Hồ Chí Minh học tập rồi yêu và kết hôn với một thanh niên ở đây. Chồng H là người đàn ông đào hoa nên có nhiều mối quan hệ ngoài hôn nhân. Trong “vườn hoa” mà anh ta vui đùa chẳng may có bông hoa độc. Anh bị nhiễm HIV rồi về nhà truyền cho vợ; đứa con đầu lòng của họ cũng nhiễm bệnh. H rất đau khổ vì điều đó. Cô ly hôn chồng trong sự kỳ thị, ghẻ lạnh của nhiều người.

Trở về quê hương, cô sinh hoạt trong một nhóm tự lực của người nhiễm HIV, tham gia các hoạt động chăm sóc, hỗ trợ người nhiễm HIV trên địa bàn. Trong quá trình làm việc, cô tiếp cận với các thông tin về HIV, hiểu bản chất của bệnh nên đã chăm chỉ uống thuốc điều trị kháng vi rút. Sức khỏe của H được duy trì khá tốt. Rồi cô gặp một người đàn ông hiền lành, tốt bụng và không bị nhiễm bệnh. Họ nên duyên vợ chồng. Lần này, H đã hiểu biết về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nên em bé sinh ra hoàn toàn bình thường. H như được tái sinh.

Câu chuyện của H là điển hình về sự thành công của chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con mà Bộ Y tế đã triển khai trong hơn 10 năm qua.

Công tác dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được triển khai trong cả nước với những định hướng mới đối với các can thiệp về dự phòng lây truyền từ mẹ sang con thông qua hoạt động tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai sớm, điều trị ARV ngay cho tất cả phụ nữ mang thai nhiễm HIV và điều trị ARV suốt đời.

Số cơ sở cung cấp các dịch vụ cơ bản, tối thiểu về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tăng từ 107 (năm 2006) lên 226 cơ sở, trong đó có 2 cơ sở tuyến Trung ương, 92 cơ sở tuyến tỉnh, còn lại là tuyến huyện, chiếm khoảng 25% số huyện trong toàn quốc.

Theo ThS Nguyễn Hữu Hải, Phó Trưởng Phòng Điều trị HIV/AIDS, Cục Phòng, chống HIV/AIDS, dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cơ bản đã được lồng ghép vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản. Chương trình dân số và sức khỏe sinh sản giai đoạn 2011-2020 đã đề cập tới yêu cầu kết nối chương trình sức khỏe sinh sản và HIV. Công tác cung cấp xét nghiệm về HIV, HBV và bệnh giang mai đã được khuyến nghị đưa vào gói chăm sóc thai sản trong hướng dẫn quốc gia về dịch vụ sức khỏe sinh sản. Từ năm 2016, các can thiệp về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được lồng ghép vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản theo Quy chế phối hợp giữa hệ thống phòng chống HIV/AIDS và hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản trong triển khai dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Đồng thời báo cáo về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cũng được tích hợp vào hệ thống báo cáo về sức khỏe sinh sản theo hướng dẫn sử dụng hệ thống thông tin lồng ghép chăm sóc sức khỏe sinh sản và dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Tháng 11/2018, Bộ trưởng Y tế phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia tiến tới loại trừ HIV, viêm gan B và giang mai lây truyền từ mẹ sang con giai đoạn 2018-2030.

Việc tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai đã được mở rộng đến các trạm y tế xã. Các mẫu xét nghiệm của phụ nữ mang thai được lấy tại trạm y tế xã trong những lần khám thai hoặc được tư vấn sàng lọc HIV và nhận kết quả xét nghiệm ngay tại xã trong vòng 30 phút nếu kết quả là âm tính; những trường hợp dương tính sẽ được tư vấn và lấy máu gửi tuyến trên làm xét nghiệm khẳng định.

Số trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị ARV dự phòng lây truyền từ mẹ sang con và số trẻ nhiễm HIV ngày càng giảm. Số trẻ em nhiễm HIV do lây truyền HIV từ mẹ có xu hướng liên tục giảm từ năm 2012 đến nay. Tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con ở những trẻ được điều trị dự phòng bằng ARV trong 3 năm gần đây đều dưới 2%. Nếu như năm 2012, số trẻ em được khẳng định nhiễm HIV là 112 thì đến hết năm 2018 chỉ còn 37 trẻ. Tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con ở trẻ em được điều trị ARV để dự phòng là 5,9% vào năm 2012, đến năm 2019 chỉ còn ở mức 1,9%.

Nhiều hoạt động sâu rộng đã được triển khai trong nhiều năm qua, mục tiêu giảm tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống dưới 2% vào năm 2020 từng bước trở thành hiện thực.

HÀ AN