Sử dụng thuốc điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) được xem là một giải pháp hữu hiệu trong dự phòng lây truyền HIV qua quan hệ tình dục, đặc biệt là nhóm nam có quan hệ tình dục với nam (MSM), khi mà tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới và cộng đồng người chuyển giới tại Việt Nam có xu hướng tăng lên.

Các đại biểu trong hoạt động khởi động kế hoạch điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) - Ảnh: HÀ AN

Các bằng chứng khoa học trên thế giới đã chứng minh việc điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) cho quần thể nguy cơ cao bằng thuốc kháng HIV (ARV) có thể dự phòng lây nhiễm HIV. Việc tuân thủ uống thuốc ARV hằng ngày có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV lên tới trên 90%.

Thực tế cho thấy chưa có trường hợp MSM nào bị nhiễm HIV trong khi đang sử dụng PrEP. Việc lây nhiễm HIV chỉ thường xảy ra khi nhóm MSM ngưng sử dụng PrEP hoặc sử dụng không liên tục theo hướng dẫn.

Vì những lợi ích trên, năm 2017, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến cáo các quốc gia cần triển khai dự phòng nhiễm HIV cho quần thể nguy cơ cao như nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, chuyển giới, bạn tình âm tính của người nhiễm HIV chưa điều trị ARV…

Tại Việt Nam, năm 2017, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm đã được triển khai thí điểm ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Sau một năm triển khai, đã có 1.700 người tham gia sử dụng dịch vụ tại 10 cơ sở y tế bao gồm các cơ sở y tế tư nhân và các cơ sở y tế công lập (tại TP Hồ Chí Minh: 4 cơ sở y tế tư nhân và 4 cơ sở y tế công lập; tại Hà Nội: 1 cơ sở y tế công lập và 1 cơ sở y tế tư nhân).

Đối tượng khách hàng sử dụng dự phòng trước phơi nhiễm bao gồm nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, bạn tình của người nhiễm HIV chưa điều trị bằng thuốc ARV hoặc đã điều trị nhưng tải lượng HIV trên 200 bản sao/ml, người chuyển giới nữ. Kết quả thí điểm cho thấy điều trị dự phòng trước phơi nhiễm là khả thi và được chấp nhận như một biện pháp dự phòng trong các quần thể nguy cơ cao.

Với những lợi ích thấy rõ như vậy, ngày 4/10 vừa qua, Bộ Y tế đã ban hành Kế hoạch điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc kháng HIV (PrEP) giai đoạn 2018-2020.

Bà Phan Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Năm 2019, Việt Nam đặt kế hoạch điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc ARV cho ít nhất 5.600 người có hành vi nguy cơ cao nhiễm HIV; con số này sẽ tăng lên 7.300 người vào năm 2020. Nếu năm 2018, điều trị PrEP được thí điểm tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, thì sang năm 2019 sẽ triển khai tại 11 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Nguyên, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Tây Ninh, Long An, Tiền Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương. Năm 2020 tiếp tục duy trì tại 11 tỉnh, thành phố trên, đồng thời căn cứ theo tình hình thực tế, Cục Phòng, chống HIV/AIDS thống nhất với các địa phương quyết định địa bàn triển khai PrEP.

Dịch vụ điều trị dự phòng trước phơi nhiễm sẽ được cung cấp thông qua các đơn vị y tế công và y tế tư nhân phối hợp với các tổ chức cộng đồng. Số lượng và đơn vị tham gia chương trình sẽ được quyết định thông qua khảo sát nhu cầu và khả năng đáp ứng ở mỗi địa phương, cũng như nguồn ngân sách huy động từ các nhà tài trợ.

Về quy trình cung cấp dịch vụ, nhóm tiếp cận cộng đồng tiếp cận với quần thể đích, tư vấn xét nghiệm HIV. Trường hợp xét nghiệm HIV dương tính, tư vấn cung cấp dịch vụ PrEP. Nếu các đối tượng đồng ý, nhóm tiếp cận cộng đồng sẽ chuyển các trường hợp này đến cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP.

Nhân viên y tế tại các cơ sở điều trị HIV tư vấn cho bạn tình của người nhiễm HIV và đề nghị đi xét nghiệm HIV. Trường hợp kết quả xét nghiệm HIV dương tính, đưa vào điều trị ARV; trường hợp xét nghiệm HIV âm tính thì tùy thuộc vào tình trạng tải lượng HIV của người nhiễm và các hành vi nguy cơ có thể của bạn tình người nhiễm, nhân viên y tế sẽ tư vấn về cung cấp dịch vụ PrEP. Nếu đối tượng đồng ý thì tiến hành cung cấp dịch vụ PrEP.

Nhân viên y tế tại các cơ sở y tế điều trị bệnh lây truyền qua đường tình dục, điều trị thay thế, điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV tư vấn về hành vi nguy cơ cao, xét nghiệm HIV. Nếu xét nghiệm HIV âm tính và đối tượng có nguy cơ cao lây truyền HIV, tư vấn cung cấp dịch vụ PrEP.

HÀ AN