Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế methadone giúp người nghiện cải thiện sức khỏe, cuộc sống và giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng.
Một số kết quả nghiên cứu cho thấy, hiệu quả bước đầu của chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế methadone tại Việt Nam tương đồng với các kết quả điều trị trên thế giới: Giảm việc sử dụng ma túy bất hợp pháp; giảm dùng chung bơm kim tiêm; giảm tỉ lệ lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường máu; giảm hoạt động tội phạm; giảm chi phí cho người nghiện; cải thiện sức khỏe; tạo cơ hội để người nghiện có việc làm, thu nhập, tái hòa nhập cộng đồng...
Methadone là một chất đồng vận với các chất dạng thuốc phiện, nó cùng tác động trên các thụ thể μ của các chất dạng thuốc phiện ở não, gắn chặt vào các thụ thể μ và chiếm lấy các thụ thể này. Với liều vừa đủ, methadone chiếm hết các thụ thể μ và ngăn chặn tác dụng của các chất dạng thuốc phiện khác. Do vậy, với liều vừa đủ, methadone làm giảm sự thèm muốn các chất dạng thuốc phiện, đồng thời không gây hiện tượng dung nạp. Do vậy, khi đạt tới liều ổn định, methadone không gây tăng liều trong suốt quá trình điều trị (đây là một đặc điểm khác biệt của methadone với các chất dạng thuốc phiện khác).
Khi điều trị methadone, người nghiện ma túy không có các triệu chứng của hội chứng cai; nhu cầu sử dụng các chất dạng thuốc phiện khác giảm rõ rệt…
Điều trị methadone giúp người nghiện cải thiện sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng, cải thiện và ổn định quan hệ với gia đình. Chất lượng cuộc sống của người bệnh cũng tốt lên. Chỉ số trả lời từ tốt trở lên chỉ chiếm 15,9% trước điều trị đã tăng lên 50,6% sau 12 tháng điều trị và tiếp tục tăng lên 55,1% sau 24 tháng điều trị methadone. Người bệnh hài lòng với sức khỏe của mình cũng tăng từ 81,6% trước điều trị lên 93,8% sau 12 tháng điều trị và 94,1% sau 24 tháng điều trị.
Điều trị methadone làm giảm sử dụng ma túy, không còn tình trạng “đói” ma túy, do vậy nhu cầu kiếm tiền bằng bất cứ giá nào, kể cả phạm tội, để có tiền mua ma túy cũng giảm. Đồng thời thuốc methadone ngăn chặn các hiệu ứng phấn khích do tác dụng ma túy, góp phần điều chỉnh hành vi tâm lý, giúp người bệnh hiền lành hơn, sống hướng thiện hơn, dễ tìm được việc làm, có cơ hội cải thiện cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng, tham gia các hoạt động bình thường của xã hội, giảm kỳ thị, phân biệt đối xử ở nơi làm việc theo khuyến cáo của UNAIDS.
Điều trị methadone cũng giúp giảm các hành vi bạo lực gia đình và các hành vi vi phạm pháp luật khác. Kết quả nghiên cứu về hành vi bạo lực gia đình cho thấy có sự giảm đi rõ rệt, nếu như tỉ lệ này trước điều trị methadone là 90,4%, sau 12 tháng điều trị đã giảm xuống 2,5%; tỉ lệ này chỉ còn 2,3% sau 24 tháng điều trị. Sự khác biệt của tỉ lệ này trước điều trị với sau 12 tháng điều trị và sau 24 tháng điều trị là rất có ý nghĩa.
Kết quả nghiên cứu của Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, điều trị methadone làm giảm các phạm pháp trong gia đình (lấy tiền, bán đồ đạc của gia đình, đe dọa người thân...). Tỉ lệ đối tượng sai phạm trên 25 ngày trong một tháng giảm từ 70% trước điều trị xuống còn 5,5% sau 1 tháng, tới tháng thứ 5 chỉ còn 2,8% bệnh nhân có sai phạm dưới 20 ngày/tháng.
Người tham gia điều trị methadone còn được chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội hỗ trợ, tìm việc làm ngoài cộng đồng. Bản thân người bệnh khi không còn nghiện ma túy cũng có nhiều cơ hội tìm kiếm việc làm cũng như có việc làm trở lại. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh nhân có việc làm đã tăng lên từ 64% trước điều trị lên 73% sau 12 tháng điều trị và lên 75,9% sau 24 tháng điều trị.
Tìm kiếm việc làm ở nước ta cho mọi đối tượng lao động phổ thông đang là khó khăn, đối với người có tiền sử nghiện ma túy thì càng khó khăn hơn. Một số khó khăn chủ yếu là do trình độ thấp, không được đào tạo nghề nghiệp cơ bản, sau một thời gian tiêm chích ma túy kéo dài nên sức khỏe thường không tốt. Tuy nhiên, một tỉ lệ rất nhỏ (dưới 10%) bệnh nhân nhận được các hỗ trợ xã hội, bao gồm mô hình hỗ trợ người tiêm chích ma túy sau cai tái hòa nhập cộng đồng.
Cấu trúc tổng chi phí của 6 cơ sở điều trị methadone cho thấy, 85% tổng chi phí của mô hình methadone là chi phí trực tiếp. Khoản chi ngân sách chiếm tỉ lệ lớn nhất để duy trì hoạt động của các cơ sở là lương cán bộ, chiếm đến 59% tổng chi phí. Thực tiễn này chỉ ra rằng nếu muốn tăng mức hiệu quả trên chi phí của các cơ sở điều trị thì điều cần quan tâm hàng đầu là sử dụng cán bộ sao cho hợp lý và có hiệu quả.
Các chi phí trực tiếp khác, bao gồm thuốc, xét nghiệm và vật tư tiêu hao chiếm 26% tổng chi phí, trong đó chủ yếu là thuốc methadone, chiếm 19% tổng chi phí. Chi phí gián tiếp chiếm tỉ lệ lớn nhất là chi phí vận hành, bao gồm tiền điện, nước, văn phòng phẩm, đi lại, tổ chức họp bàn xét chọn… Tổng cộng chi phí vận hành chiếm 10% tổng chi phí. Khấu hao trang thiết bị và đầu tư nâng cấp nhà chiếm tỉ lệ tương đối nhỏ, lần lượt là 3% và 2%.
Trên thế giới, điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone đã được triển khai tại Canada từ năm 1959 và đến nay đã được mở rộng ra khoảng 80 quốc gia. Một số nước triển khai chương trình điều trị bằng methadone rất hiệu quả. Nếu không tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone, trung bình một người bệnh tiêu tốn 230.000 đồng/ngày mua heroin (tức khoảng 84 triệu đồng/năm). Trong khi đó, chi phí điều trị trung bình cho một bệnh nhân chỉ khoảng 6-8 triệu đồng/năm.
Theo Tiếng chuông
