Sữa non và việc cho trẻ bú sớm trong giờ đầu sau sinh rất quan trọng, đã được khuyến cáo rất nhiều. Tuy nhiên đến nay, trên phạm vi toàn cầu, tỉ lệ trẻ sơ sinh không được bú mẹ ngay trong giờ đầu sau sinh vẫn chiếm đến 60%.
Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nêu trên News Release ngày 31/7/2018, WHO ước tính có đến 78 triệu trẻ sơ sinh (chiếm 3/5 tổng số trẻ sơ sinh) không được bú mẹ trong giờ đầu tiên sau sinh. Điều này dẫn đến nhiều nguy cơ bệnh lý và tử vong cao, đồng thời làm cho trẻ ít thích bú sữa mẹ về sau. Trẻ không được bú sữa mẹ trong giờ đầu tiên sau sinh chủ yếu là ở các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp.
WHO cũng nhấn mạnh rằng trẻ sơ sinh được bú sữa mẹ trong giờ đầu tiên sau sinh có ý nghĩa đặc biệt giúp trẻ sống sót tốt hơn những trẻ khác. Ngay cả việc cho trẻ chậm bú sữa mẹ vài giờ sau sinh cũng đã làm cho trẻ có nhiều nguy cơ đe dọa hơn. Phương pháp da kề da hay phương pháp kangaroo (trẻ sơ sinh vừa ra khỏi bụng mẹ được đặt nằm úp trên ngực mẹ và để trẻ bú giúp kích thích mẹ tiết sữa, bao gồm sữa non) được khuyến khích áp dụng.
Sữa non rất quan trọng đối với trẻ không chỉ vì giàu chất dinh dưỡng mà còn chứa nhiều kháng thể giúp trẻ chống được bệnh tật trong những tháng đầu sau sinh, vì vậy cho trẻ bú sữa non được gọi là cung cấp “vắc xin đầu tiên” cho trẻ.
Việc bú sớm trong giờ đầu tiên quan trọng đối với trẻ cho nên WHO đã khuyến cáo dù trẻ được sinh ở bất kỳ đâu, bất kỳ quốc gia nào cũng phải cho trẻ bú sữa mẹ càng sớm càng tốt trong giờ đầu tiên, thậm chí ngay cả khi người mẹ tử vong.
Hàng triệu trẻ em trên thế giới không được bú mẹ ngay giờ đầu sau sinh do nhiều nguyên nhân như bà mẹ không đủ sữa cho con bú trong vài phút đầu sau sinh, nhân viên y tế không hướng dẫn hay không hỗ trợ người mẹ để con được bú sớm là thực trạng cần phải khắc phục.
Tỉ lệ trẻ sơ sinh được bú sớm ngay giờ đầu sau sinh cao nhất ở các quốc gia Đông và Nam Phi (lên đến 65%), thấp nhất ở các nước Đông Á và Thái Bình Dương (chỉ 32%).
Vì vậy, WHO đã đưa ra thông điệp “Cho trẻ bú sớm là cho trẻ khả năng bắt đầu cuộc sống tốt nhất”. Đồng thời, WHO kêu gọi chúng ta phải khẩn trương giúp các bà mẹ, các gia đình, các nhân viên y tế, nhân viên chăm sóc cộng đồng và các chính phủ triển khai chương trình cho trẻ bú càng sớm càng tốt trong vòng giờ đầu sau sinh.
Bởi qua phân tích dữ liệu của 76 quốc gia cho thấy còn quá nhiều trẻ không được bú sớm do nhiều nguyên nhân không đáng có như cho trẻ uống sữa công thức hay các loại thức uống khác do không được hướng dẫn; loại bỏ sữa non; các bà mẹ theo cách nuôi dưỡng cũ cho trẻ uống mật ong; chậm cho trẻ sơ sinh tiếp cận với mẹ của trẻ…
Một trong những nguyên nhân tiếp theo làm cho trẻ không được bú sữa non là tỉ lệ mổ lấy thai quá cao. Ở Ai Cập, tỉ lệ mổ lấy thai tăng từ 20% (năm 2005) lên 52% (năm 2014); trong giai đoạn này, tỉ lệ cho trẻ em bú sớm giảm từ 40% đến 27%. Một nghiên cứu cắt ngang ở 51 quốc gia cho thấy tỉ lệ cho trẻ bú sớm giờ đầu sau sinh thấp ở những bà mẹ mổ lấy thai. Ở Ai Cập, chỉ 19% trẻ chào đời bằng cách mổ lấy thai được bú mẹ trong giờ đầu tiên sau sinh so với 39% trẻ em sinh thường.
Một nguyên nhân nữa đó là chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Một nghiên cứu cho thấy trẻ sơ sinh bắt đầu bú 2 giờ đến 23 giờ sau sinh có 33% nguy cơ cao hơn so với trẻ bú sớm giờ đầu sau sinh. Những trẻ bắt đầu bú sau một ngày có nguy cơ cao gấp hai lần so với các trẻ khác.
Những nghiên cứu trên cho thấy vai trò của sữa non đối với sự phát triển của trẻ cũng như hiệu quả của việc cho trẻ bú sớm ngay giờ đầu tiên sau sinh. Chúng ta cần triển khai hàng loạt biện pháp, từ truyền thông đến cung cấp dịch vụ chăm sóc bà mẹ trẻ em, hạn chế tỉ lệ mổ lấy thai không đúng chỉ định… để nâng cao tỉ lệ trẻ sơ sinh được bú sớm ngay giờ đầu tiên sau sinh. Có như vậy trẻ em mới khỏe mạnh và là nguồn nhân lực chất lượng trong tương lai.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
