Vai trò của hoạt động thể lực (HĐTL) với sức khỏe đã được chứng minh bởi các nhà khoa học. Hiện hoạt động thể lực là một trong các liệu trình bắt buộc để điều trị nhiều bệnh, nhất là các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa, hay một số bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, cao huyết áp, tăng mỡ máu...
Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện tỉ lệ bệnh nhân bị đái tháo đường (ĐTĐ) ở nước ta chiếm khoảng 5,7 đến 6% dân số cả nước. Mức độ của bệnh ĐTĐ đang tăng nhanh, không chỉ ở các đô thị có mức sống cao mà cả ở những vùng có mức sống thấp hoặc trung bình, đặc biệt tuổi của bệnh nhân bị ĐTĐ tuýp 2 (không phụ thuộc vào insulin) đang trẻ hóa. Trước đây, bệnh nhân bị ĐTĐ tuýp 2 thường là những người trên 45 tuổi, hiện nay có bệnh nhân ở lứa tuổi 20 đến 30, thậm chí có bệnh nhân chưa đến 20 tuổi. Xét về dịch tễ học, sự trẻ hóa này rất đáng lo ngại cả về phương diện kinh tế và phương diện sức khỏe cộng đồng. Bệnh càng trẻ, chi phí điều trị càng lớn, gánh nặng của xã hội càng cao. Bên cạnh đó, nguy cơ đe dọa nguồn nhân lực của xã hội trong tương lai cũng không hề nhỏ.
Nguyên nhân gây ra bệnh ĐTĐ cho đến nay vẫn chưa được xác định chắc chắn, nhưng các yếu tố nguy cơ đã được chứng minh có liên quan đến bệnh ĐTĐ là di truyền, lối sống ít hoạt động thể lực, chế độ ăn và stress... làm cho tuyến tụy không tiết đủ insulin. Hậu quả của sự tăng đường trong máu kéo dài hết sức nặng nề, gây các sự cố về tim mạch, suy thận, hoại tử dẫn đến cắt cụt chi, mờ mắt... làm cho người bệnh bị tàn phế.
Mặc dù bệnh ĐTĐ là bệnh mãn tính với nhiều biến chứng nguy hiểm, nhưng nếu phát hiện sớm, nhất là ở giai đoạn tiền ĐTĐ thì việc kiểm soát, điều trị sẽ ngăn ngừa biến chứng rất hiệu quả, tuổi thọ của người bị ĐTĐ và người bình thường chênh lệch không đáng kể.
Để ngăn chặn nguy cơ ĐTĐ, vai trò của hoạt động thể lực hết sức quan trọng, các nhà khoa học đã chứng minh lối sống tĩnh tại làm tăng 147% nguy cơ sự cố về tim mạch, tăng 112% tiền ĐTĐ tiến triển thành ĐTĐ; đồng thời hoạt động thể lực góp phần tăng nhu cầu sử dụng năng lượng trong cơ thể, từ đó làm tăng hủy glucose trong máu thành năng lượng nên giảm được glucose máu. Bên cạnh đó, hoạt động thể lực còn kích thích tuyến tụy tiết insulin, đồng thời làm cho tế bào tăng nhạy cảm với insulin. Các nhà khoa học đã chứng minh hoạt động thể lực còn làm cho não tiết ra endorphin, một hormon rất quan trọng làm giảm lo âu, giảm đau, chống lại quá trình oxy hóa (lão hóa) và kích thích hệ miễn dịch trong cơ thể hoạt động.
Với tầm quan trọng của hoạt động thể lực trong phòng và điều trị bệnh ĐTĐ, Hiệp hội ĐTĐ Thế giới và Hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ đưa ra phác đồ điều trị ĐTĐ đầu tiên là thay đổi lối sống (bao gồm hoạt động thể lực và chế độ ăn), khi thất bại mới sử dụng thuốc, tùy theo sự đáp ứng của bệnh.
Hoạt động thể lực như thế nào, mức độ hoạt động ra sao tùy theo tình trạng bệnh lý, mục tiêu can thiệp của từng cá nhân để lựa chọn cách thức, mức độ hoạt động thể lực. Các bệnh nhân bị ĐTĐ có kèm cao huyết áp, hay tổn thương mắt thì chỉ nên tập thể dục, còn các trường hợp ĐTĐ có thừa cân béo phì thì nên chơi thể thao...
Vì sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng mỗi người nên lựa chọn cho mình các hoạt động thể lực phù hợp để nâng cao sức khỏe, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý chuyển hóa nói chung, ĐTĐ nói riêng.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
