Sơn La là địa phương có nhiều điểm đến hấp dẫn như công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á vừa đi vào hoạt động, nhà ngục Sơn La với cây đào Tô Hiệu nổi tiếng… Nhưng đến tỉnh này mà chưa “mục sở thị” điệu xòe của đồng bào dân tộc Thái bản địa thì xem như chưa đến Sơn La!
Các cô gái Thái (bản Tông, TP Sơn La) đang múa xòe - Ảnh: B.THẠCH
Nổi tiếng nhất về xòe Thái hiện nay là bản Tông thuộc xã Chiềng Xôm, nằm cách TP Sơn La (tỉnh Sơn La) khoảng 4 cây số. 26 năm qua, người dân bản Tông luôn duy trì một đội múa xòe nhằm giữ gìn nét đặc sắc của văn hóa dân tộc, đồng thời góp phần biến nó trở thành một đặc sản khó quên đối với nhiều du khách phương xa.
Đến bản Tông, sau khi thưởng thức bữa rượu với các món ăn dân dã đặc sắc như cá nướng gập, cháo mắc nhung, măng đắng luộc, thịt xông khói, cơm lam… khách sẽ được xem múa xòe. Khi tiếng nhạc cất lên, những cô gái Thái xinh đẹp trong áo váy dân tộc nền nã, chân phương nhưng duyên dáng bắt đầu múa xòe bằng đôi bàn tay, bằng quạt, bằng nón. Hòa trong tiếng nhạc nhẹ nhàng nhưng không kém phần phấn khích, các “vũ công” uyển chuyển bước đi với đôi bàn tay mềm mại và sự e ấp, duyên dáng thể hiện tinh tế trên từng khuôn mặt, trong từng ánh mắt long lanh như muốn nói điều chi. Vì thế, du khách cứ nhìn theo say đắm và tưởng như mình đang lạc vào chốn Bồng lai! Chị Lò Thị Ổn, Đội trưởng đội xòe bản Tông, cho biết: Các “vũ công” được chọn vào đội, ngoài hình thể ưa nhìn, quan trọng nhất là phải múa thật dẻo và có hồn. Vì vậy, tuy trong bản có nhiều cô gái rất xinh đẹp nhưng không phải ai cũng tuyển vào đội được. Ban ngày, các cô lao động ở nhà hoặc trên nương rẫy và chỉ đi múa xòe vào buổi tối. Ngoài việc tập thuần thục những điệu xòe của dân tộc mình, các chị em trong đội còn học thêm những điệu múa của các dân tộc anh em khác như Mường, Dao, Mông… để học hỏi những cái hay cái đẹp bổ sung cho xòe Thái thêm phong phú, phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng của du khách.
Múa xòe - còn có tên gọi khác là “xe khăm khen” (múa cầm tay), là một sinh hoạt văn hóa đặc trưng, một điệu múa phổ biến trong cộng đồng bà con dân tộc Thái ở các tỉnh Tây Bắc (Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình…) của Tổ quốc. Nó gồm hai điệu cơ bản là xòe nắm tay và xòe tung khăn. Múa xòe biểu hiện nhiều ý nghĩa, khắc họa cuộc sống lao động, tình yêu đôi lứa, mong muốn con người xích lại gần nhau, yêu thương, đoàn kết nhau hơn trong cuộc sống. Vì thế, những bước đi của xòe không cầu kỳ, phức tạp như nhiều điệu múa khác mà có phần đơn giản, dễ cảm nhận. Nhạc cụ xòe chỉ là cái trống, cái cồng hoặc chiêng. Người Thái, dù già hay trẻ, đều biết gõ nhịp xòe. Vì thế, đối với đồng bào, từ lâu nay, múa xòe là món ăn tinh thần không thể thiếu như câu nói truyền miệng bao đời: Không xòe không tốt lúa/ Không xòe thóc cạn bồ.
THẠCH BÍCH
