Loài rắn được biết rất ít do bộ xương rắn rất nhỏ khiến việc chúng tạo thành hóa thạch khó xảy ra. Tuy nhiên có sự thống nhất chung trên cơ sở hình thái học, các nhà động vật học cho rằng loài rắn tiến hóa từ tổ tiên của loài thằn lằn. Nghiên cứu gần đây dựa trên công nghệ gen và sinh hóa đã xác nhận điều này. Loài rắn độc có chung một nguồn gốc với một vài họ thằn lằn cổ đại còn sinh sống hiện nay trên thế giới.
Ảnh: KT
* RẮN BÒ BẰNG… DA
Toàn thân rắn được bao bọc một lớp vảy. Những chiếc vảy này vô cùng cứng rắn, không lớn lên tương ứng theo sự trưởng thành của thân thể con rắn. Vì vậy cứ 2-3 tháng rắn phải thay da một lần. Những chiếc vảy này không chỉ giúp rắn bảo vệ mà còn có chức năng như bàn chân để rắn trườn bò: khi di chuyển, thân dài và nhỏ của nó uốn thành hình chữ S, phía dưới thân thể theo sát bộ phận phía trên để bò lên cùng vị trí ấy. Khi bò, các vảy trườn theo bộ phận lồi ra, rắn dùng đầu nhọn của các chiếc vảy để trèo lên những chỗ cao.
Một số loại rắn đặc biệt có khả năng lướt nhanh, hầu hết là thuộc chi Chrysopelea. Chúng có khả năng phóng hoặc bay rất xa, khoảng 13,7m trong không trung.
* RẮN SINH CON HAY TRỨNG
Rắn sinh sản bằng nhiều cách. Hầu hết rắn đẻ trứng, và đa số rắn con rời bỏ trứng của chúng sau khi đẻ; tuy nhiên, một số loài giữ trứng trong cơ thể chúng đến khi trứng nở. Gần đây, khoa học xác định được một số loài rắn đẻ con, giữ con của chúng trong nhau thai hoặc một thứ tương tự túi noãn; đây được xem là một điều khác thường trong giới bò sát. Việc giữ trứng trong cơ thể cho đến lúc nở thành con là một cách giúp rắn mẹ kiểm soát nhiệt độ cho các con chúng và bảo vệ con khỏi những khắc nghiệt của môi trường.
* RẮN CẮN CHẾT NGƯỜI
Những cái chết do bị rắn cắn thường không phổ biến trên thế giới. Chỉ có khoảng 450 loài rắn có độc (250 trong số đó có nọc độc đủ giết người), và so với con số 7.000 người Mỹ bị rắn cắn, số người chết so bị sét đánh còn nhiều hơn.
Rắn độc sử dụng nước bọt, chất độc tiết qua những chiếc nanh trong miệng chúng để làm tê liệt hoặc giết con mồi (ngược lại, đa số loài rắn không độc xiết con mồi đến chết). Nọc độc rắn có thể là độc tố thần kinh hoặc độc tố máu. Độc tố thần kinh tấn công hệ thần kinh trong khi độc tố máu tấn công hệ tuần hoàn. Rắn độc gồm một vài họ và không có sự phân chia chính thức.
Rắn độc sử dụng độc tố máu thường có nanh tiết chất độc ở trước miệng, giúp chúng dễ dàng tiêm thẳng chất độc vào nạn nhân. Rắn sử dụng độc tố thần kinh, như loài rắn cây đước độc tính cao, có nanh nằm ở phía sau miệng đồng thời nanh cong về phía sau. Điều này gây khó khăn cho rắn để sử dụng nọc cũng như cho các nhà khoa học nghiên cứu nọc của chúng.
* RẮN KHỔNG LỒ
Từ một số bộ xương hóa thạch của loài rắn khổng lồ tìm thấy trong các hầm mỏ ở Colombia, các nhà khoa học đã phục dựng thành công một con rắn khổng lồ, to lớn đến mức khó tưởng tượng. Chiêm ngưỡng con rắn mô hình này, không ai không khỏi lạnh xương sống. Theo đó, loài rắn này có chiều dài tới 15m, nặng 1,2 tấn. Nó từng rất đông đúc và là bá chủ của những cánh rừng nhiệt đới cách đây 60 triệu năm, thuộc thời kỳ đầu kỷ nguyên thứ ba.
Loài rắn khổng lồ nói trên là sát thủ của nhiều loài động vật đương thời. Với trọng lượng như thế, con mồi của nó không chỉ đơn giản là hươu, nai, hoẵng, mà là trâu, bò, thậm chí là voi, tê giác, cá sấu. Không ít loài khủng long có kích cỡ nhỏ cùng làm thức ăn cho loài rắn to lớn này có thể nuốt chửng con mồi nặng gấp vài lần cơ thể mình.
Kênh truyền hình Smithsonian (Anh) dựa vào tài liệu các nhà khoa học cung cấp đã dựng lại bộ phim về loài rắn này trong các khu rừng ấm áp, ẩm ướt. Để con người ngày nay có thể chiêm ngưỡng loài rắn khổng lồ từng tồn tại trên trái đất, các nhà khoa học đã kỳ công phục dựng loài rắn khổng lồ này qua một số hóa thạch khai quật được.
* RẮN VUA
Rắn vua (Kingsnake) là loài rắn có 3 màu tuyệt đẹp, loài đặc hữu của dãy núi Santa Monica (Los Angeles), dãy núi Santa Ana (hạt Orange và Riverside), dãy núi Santa Rosa (Riverside County) thuộc Hoa Kỳ. Chúng là loài ưa khí hậu lạnh và sống ở trên những dãy núi rất cao, thậm chí tới 4.000m so với mặt nước biển. Các nhà khoa học đã tìm ra chúng vào năm 1960. Với 3 màu chủ đạo trên cơ thể, trông chúng chẳng khác gì một tác phẩm nghệ thuật khi hòa lẫn với thiên nhiên. Chính vì thế, loài rắn này được đặt tên là Kingsnake, tức rắn vua, hoặc lãnh chúa của vùng núi. Ngọn núi nhiều rắn nhất cũng được gọi là núi Kingsnake.
Sống ở môi trường thiếu dưỡng khí, rất lạnh, nên thân nhiệt loài rắn này cũng cực thấp. Phần lớn thời gian chúng sống trong lòng đất, trong các khe, vách đá, nơi ít cây cối. Nó không thích sống trong hốc cây mục như phần lớn các loài rắn khác. Chúng thường xuất hiện trong những ngày ấm áp ở những cánh rừng thông, hoặc phơi nắng trên những mỏm đá. Chúng là loài cực kỳ hiền lành và vô hại với con người, bởi không có nọc độc. Vì thế, người dân trong vùng rất thích nuôi những chú Kingsnake trong nhà, vừa để nó bắt chuột vừa để làm cảnh.
Ngày tết con rắn xin lan man, dài dòng những điều lượm lặt được về loài rắn với hảo ý đóng góp chút quà xuân với quý vị đọc giả gần xa…
NGUYỄN TẤN TUẤN
