Những đợt mưa rào trở về sau mùa thu trôi nhanh, trời kéo mây từng cụm khi tối khi sáng. Mùa mưa đến, và đó cũng là mùa cá đồng. Cá trốn hạn nằm sâu trong các hang hốc, trong các lạch cạn um tùm cỏ dại, trong rãnh của ruộng lúa, khi mưa về sẽ ngoi lên với nước đang dần ngập. Rồi từ sông, cá theo nước tràn vào ruộng lúa, mương ao, ngòi lạch mà tung tăng thỏa thích vui đùa. Lúc này người dân chuẩn bị đi bắt cá.
Câu cá - Nguồn: Yume.vn
Người ta dùng nhiều dụng cụ để bắt cá, nước tràn về nhiều sẽ dùng nhá, nước rọc dùng nơm, câu thả, câu cắm, đặt đó, đặt lờ… Mùa này, trên các quãng đồng, dọc mương, triền sông, bờ ao… có nhiều người tìm cá đồng. Ở chợ, không phải như cá biển, phải đợi đến gần trưa mới có cá tươi vào, còn cá đồng thì vào chợ sớm đã thấy. Đủ loại, từ cá lóc, cá rô, cá trê, diếc đến thác lác, nhét, lươn… quẫy cựa trong thau, trong chậu. Mùa cá đồng, nguyên liệu nấu cá đồng cũng phong phú không kém; các loại rau tươi mởn, chuối xanh, bông giề, đọt măng, khoai, sắn nước…, tha hồ chọn lựa cho phù hợp với kiểu nấu cá đồng.
Nhà tôi khi ở quê, mỗi đận vào mùa cá đồng quả là đáng nhớ. Mỗi chiều sương phủ, cha sang đồng xa, tay cầm bó cần câu, vai mang ống trúm. Mờ sáng tinh sương, lại quày quả sang đó mang về đủ loại cá đồng tươi rói. Má thả vào lu, thạp để ăn dần. Nếu cha đi nhá chen trưa theo con nước xuống thì bắt được nhiều cá, phải đựng trong thùng, má tong tả quang gánh sang chợ. Ấn tượng tuổi thơ trong tôi mỗi mùa cá đồng là theo bạn đi câu bên đầm súng. Một lon trùn pha cám rang, cần câu trúc dẻo căng, chiếc gàu thiếc đựng cá, mỗi đứa chọn một góc buông cần trong không gian khoáng đạt. Cá về nhiều, thác lác giật căng cần sáng lấp lóa; cá rô nhởn nhơ ăn mồi trên cao; cá trê ăn mồi bên dưới, nên phải điều chỉnh phao câu cùng miếng chì. Tôi thấy, hiện nay các loại ngư cụ đều thay đổi nhưng cái cần câu cá đồng có từ bao đời đến nay vẫn còn phù hợp. Và mỗi mùa cá đồng, nó lại xuất hiện khắp chốn thôn quê.
Được nhiều cá, má bảo mang cho dì. Tôi xách xâu cá móc bằng cuống rạ, tay còn lại cầm chiếc hộp bằng bẹ chuối gập, cột dây rơm có sẵn bên hông nhà để đựng lươn đi dọc theo mương nước sang nhà dì. Và bây giờ, mỗi khi đến mùa cá đồng, tôi lại thấy hiện lên hình ảnh ấy. Lại nhớ những món cá đồng ngon tuyệt. Cá rô nướng trên lửa than, dầm mắm ớt tỏi. Cá trê nướng dầm mắm ớt tỏi giã lá ngò. Cá tràu um bắp chuối, cá nhét nấu lá gừng, cá diếc rau răm, cá thác lác nấu canh chua thả nhánh bông giề…
Bây giờ đang có những cơn mưa chao nghiêng trở về trên cánh đồng làng, qua ao hồ, dòng sông, mặt đầm, bờ mương…, báo hiệu mùa cá đồng trên đất này.
HUỲNH THẠCH THẢO
