Y Ban vừa cho ra mắt tiểu thuyết mới có nhan đề Xuân từ chiều, tiếp nối dòng văn viết về những thân phận phụ nữ. Chị nói: “Ra một cuốn sách, tôi rất hồi hộp và sung sướng bởi đó là đứa con tinh thần của mình. Tôi sẽ sung sướng trong một vài tuần tới rồi để bạn đọc tự đánh giá. Phần mình sẽ lại thai nghén cho những cuốn sách khác”. Xuân từ chiều nằm trong dự án Tôn vinh văn hóa đọc, do chị và Công ty sách Hà Thế cùng một số người bạn khởi xướng. Sau khi cuốn tiểu thuyết ra đời được một tuần, nhà văn Y Ban đã mời bạn bè đến trụ sở Công ty sách Hà Thế để nói chuyện về tác phẩm mới này.
Nhà văn Y Ban tên thật là Phạm Thị Xuân Ban, sinh ngày 1/7/1961 tại Nam Định. Chị tốt nghiệp Đại học Y khoa, từng dạy tại Trường Cao đẳng Y Nam Định. Ngày nhỏ, chị phải lao động vất vả để có cái ăn. Bố đi bộ đội, mẹ quá vất vả với công việc tại bệnh viện, chị giúp mẹ chăm lo cho ba đứa em nhỏ. Mê đọc sách từ bé nên khi về trường cao đẳng, chị lùng sục khắp thư viện và tập viết. Những Người đàn bà có ma lực, Thư gửi mẹ Âu Cơ... ra đời, gửi báo nhưng không được đăng. Đi xem bói, thầy phán nên đổi tên. Từ cái tên Phạm Thị Xuân Ban, chị lấy bút danh Y Ban, có nghĩa là “Ban ở trường Y”. Năm 1990, chị đoạt giải nhất cuộc thi truyện ngắn của tạp chí Văn nghệ quân đội. Vì đam mê văn chương, và cũng vì tiếng gọi tình yêu với một nhà điêu khắc trẻ, Y Ban bỏ dạy về Hà Nội học Trường viết văn Nguyễn Du.
Nhà văn Y Ban
Chị cưới chồng khi còn đang học, rồi sinh con. Cũng từ đấy bao khó khăn đổ lên đầu. Y Ban tâm sự: “Khi đêm buông xuống, con ngủ rồi, tôi mới được sống với thế giới riêng của mình. Thương thân, chỉ còn biết khóc. Tôi giải tỏa bằng nước mắt và luôn tin rằng ngày mai, mọi sự sẽ tốt đẹp hơn”. Khi đã là người phụ nữ ngoài 30 tuổi, Y Ban nhìn đời sắc sảo hơn. Chị viết nhiều về các nhân vật nữ, và chúng luôn ám ảnh người đọc. Đó là những cô gái lỡ dại, những người đàn bà luôn khát khao sự dịu dàng, mải mê kiếm tìm mẫu đàn ông lý tưởng. Bề ngoài, họ tỏ ra gai góc, chấp nhận cuộc sống, nhưng ẩn sau đó là những tâm hồn thèm muốn được nâng niu, chiều chuộng.
Y Ban là một trong số ít cây bút nữ luôn gặp hệ lụy từ những câu chuyện của mình. Chị viết về phụ nữ, nhưng ngay đến độc giả nữ cũng phải sượng sùng nhăn mặt, còn các diễn đàn thì không ngớt công kích, mổ xẻ về cái gọi là ẩn ức và phức tạp của chị. Khi tôi hỏi: “Không ít người cho rằng, chị chỉ quanh quẩn ở những câu chuyện đàn ông và đàn bà vụn vặt chứ không đi xa hơn được. Chị cảm thấy thế nào?”. Y Ban nói: “Có phải tác phẩm nào cũng đụng chạm được vấn đề lớn đâu. Tất nhiên mỗi tác phẩm văn học phải mang trên mình dấu ấn của thời đại nó đang sống… Nhưng các tác phẩm còn lại với thời gian là những tác phẩm của con người nói về con người. Tôi không cần phải “đi xa”, ai đi xa được thì cứ việc. Tôi cũng không cần ngồi chung chiếu với ai. Tôi đi một mình trên một con đường. Tôi là Y Ban”.
Năm nay Y Ban đã ở tuổi 47, tính tình khẳng khái và mạnh mẽ. Điều đáng nói là bút lực của chị vẫn dồi dào. Chị đóng vai người đàn bà luôn đi tìm những khát khao, viết từ nỗi đau thẳm sâu trong tâm hồn và khao khát một tình yêu tuyệt mỹ. Đôi khi, chị cũng chống chếnh, chênh vênh giữa bổn phận của người vợ và một thế giới siêu thực nào đó, rồi lại thảng thốt giật mình quay về duy trì tổ ấm yên bình. Y Ban thích viết về phụ nữ và những vấn đề của phụ nữ hiện đại, cũng rất thích mổ xẻ đến tận cùng tâm lý của người đàn bà hiện đại. Họ thông minh, giỏi giang nhưng vẫn luôn cần một đời sống tình cảm phong phú. Y Ban tâm sự: “Là phụ nữ, ai cũng vậy, đến chết vẫn mong chờ một tình yêu đẹp. Đó không chỉ đơn thuần là việc người phụ nữ đi tìm hạnh phúc mà còn là việc họ có khát vọng sống. Cuộc sống phát triển kéo theo sự “xơ hóa” trong tình cảm gia đình… Trước tiên, phải nhìn lại xem gia đình có lỗi gì không để đẩy người ta đến việc ngoại tình. Một người phụ nữ trước mặt bạn trai sẽ trở nên duyên dáng, ý nhị biết bao, trong khi ở nhà với chồng thì đầu bù tóc rối. Người đàn ông có thể buông lời khen với cô đồng nghiệp hay bà hàng xóm nhưng về nhà lại cục cằn với vợ con. Tôi cũng lo cho chồng có bữa ăn ngon, chăm con học hành, nhưng với một nghệ sĩ như chồng tôi thì chưa chắc đó đã là sự hoàn hảo. Có một gia đình yên ấm, nhưng là một phụ nữ đầy cảm xúc nên tôi vẫn luôn đi tìm cho mình sự hoàn thiện”.
NGUYỄN VĂN HỌC
