Nhắc đến Hồng Cúc - hội viên Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, thành viên Câu lạc bộ (CLB) Đàn hát dân ca - Nẫu ca (Chi hội Sân khấu) - nhiều người biết và mến mộ giọng ca ngọt ngào, lanh lảnh “như Lệ Thủy” của chị. Nhưng ít có người biết, chị đã gắn bó với nghề này từ thuở bé cho đến hôm nay.
Công việc hiện tại của Hồng Cúc là chăm sóc sắc đẹp cho chị em. Tích góp chút vốn liếng, vợ chồng chị mở một tiệm nail tại nhà ở trung tâm thị trấn Hòa Hiệp Trung (huyện Đông Hòa), nhưng hễ có cuộc gọi hoặc tin nhắn biểu diễn chỗ này, chỗ kia là vợ chồng chị “đóng cửa tiệm”, phóng xe máy lên đường, không quản ngại đường xa.
Cha truyền, con nối
Thập niên 60, 70 của thế kỷ trước là thời hoàng kim của sân khấu cổ truyền như tuồng, cải lương... với nhiều nghệ sĩ, soạn giả, thầy đờn... thành danh được nhiều người biết đến. Tại Phú Yên lúc bấy giờ cũng có một “thầy đờn” rất nổi tiếng, đó là nghệ nhân Ba Chẳng.
Nhắc đến tên ông, những người yêu thích đờn ca tài tử cùng thời trước 1975 không ai không biết. Tiệm sửa đồng hồ, cũng là nhà của Ba Chẳng ở gần đầu cầu Ông Chừ. Không biết ông học từ đâu mà hàng ngày ngoài công việc chính làm kế sinh nhai ra, ông còn chơi đàn rất hay. Hai nhạc cụ ông đều thành thạo là đàn cò (nhị) và guitar phím lõm (cổ nhạc).
Mỗi khi ông nâng phím, buông ra những tiếng tơ đồng đều khiến cho người nghe xao xuyến, luôn bị cuốn hút. Tiếng lành đồn xa, dần dần ngôi nhà chật hẹp của ông chứa đầy những học trò từ các miệt gần xa đến học đàn, học ca vọng cổ...
Trong đó nhiều người thành danh trong nghề như nghệ sĩ Tư Xanh, Sáu Xuân (Đoàn tuồng Thống Nhất), nghệ sĩ Tấn Hạp (TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa)...
Nhưng tiếc thay đời ông vắn số, căn bệnh hiểm nghèo đã tước đi sinh mạng của ông sau 3 năm chạy chữa, bỏ lại người góa phụ tật nguyền và hai con gái, đứa lớn lên chín còn đứa nhỏ mới lên ba. Kể từ đó, cuộc đời của vợ con ông rẽ sang một bước ngoặt khác.
Tiền bạc, tài sản đã hết theo căn bệnh của ông, nên ba mẹ con đùm túm, dắt nhau về cố xứ là thôn Vĩnh Xuân, xã Hòa Tân (nay là xã Hòa Tân Đông, huyện Đông Hòa) mưu sinh. Người phụ nữ góa bụa chỉ có một tay lành lặn nhưng ngày ngày vẫn đi giã gạo thuê để kiếm ít “gạo công” nuôi hai con thơ...
Hồng Cúc (tên thật là Lê Thị Kim Cúc) chính là con gái lớn của nghệ nhân Ba Chẳng. Để phụ giúp mẹ, tuy còn nhỏ tuổi nhưng hai chị em Kim Cúc không quản ngại bất cứ việc khó nhọc gì, khi thì đốn củi, lúc cắt tranh, ở mướn, cấy lúa, mót mía, nhổ sắn thuê…; khi thì hai chị em dắt nhau đi hát rong trên tàu để kiếm bát cơm, manh áo qua cơn khốn khó.
Hồng Cúc tâm sự: “Có lần hai chị em hát rong trên tàu được cô bác cho rất nhiều tiền, tôi đem nhét trong chiếc mũ vải cũ mèm đội trên đầu. Có ông hành khách thấy tôi đội mũ vừa cũ vừa rách, thấy thương nên bảo để chú cho tiền mua mũ mới mà đội.
Vừa nói xong, ông lấy cái mũ của tôi vứt xuống tàu. Vậy là bao nhiêu công sức của nhiều ngày và tấm lòng của bà con cô bác tặng cho chị em tôi đều mất hết. Hai chị em tôi chỉ biết bật khóc vì tiếc nuối. Ông khách hối hận và móc túi bù lại số tiền đã mất”.
Tim còn đập là còn ca hát
Thừa hưởng gen “nghệ sĩ” của cha nên cả hai chị em Kim Cúc đều thanh sắc vẹn toàn, hát hay, diễn giỏi, nhất là Kim Cúc. Năm lên mười sáu, chị tham gia Đoàn cải lương xã Hòa Tân, đi hát khắp nơi tính công lấy điểm, quy đổi ra lúa để nuôi gia đình. Càng hát càng hay, từ những vai phụ, đào phụ, chị trở thành đào chánh từ lúc nào không biết.
Những vai diễn ngày ấy làm nên tên tuổi của Kim Cúc, sau này là Hồng Cúc như: Quỳnh Nga (vở Bên cầu dệt lụa), Oanh Kiều (vở Gánh cỏ Sông Hàn), Thủy Cúc (vở Đường gươm Nguyên Bá)… Rồi sau này, sau khi Đoàn cải lương Hòa Tân giải thể (năm 1982), nhiều người bỏ nghề trở về với công việc đồng áng, chị vẫn tiếp tục tham gia vào Đoàn cải lương Đồng Khởi với nghệ danh Hồng Cúc, lưu diễn nhiều nơi, được công chúng đón nhận và ủng hộ rất nồng nhiệt.
Chính trong thời gian này, Hồng Cúc gặp được người bạn đời hết mực thủy chung và luôn chia sẻ niềm đam mê ca hát của chị. Người bạn trăm năm đó là anh Ngọc Linh đang làm âm thanh, ánh sáng cho đoàn. Mối tình chân quê mộc mạc ấy gắn bó cùng với đoàn một thời gian dài rồi đi đến hôn nhân và cho ra đời một quý tử.
Sau này đã “có tuổi”, Hồng Cúc không đi hát nữa; Ngọc Linh cũng “giải nghệ”, hai vợ chồng về quê Hòa Hiệp Trung mở tiệm nail sinh sống và sinh thêm một bé gái nữa. Hiện nay, cả hai con của Hồng Cúc đều tốt nghiệp đại học và có việc làm ổn định. Tuy không còn là đào chánh, làm diễn viên chuyên nghiệp nhưng Hồng Cúc không bỏ ca hát vốn là gen di truyền, là máu thịt của chị.
Ngoài tham gia sinh hoạt tại CLB Đàn hát dân ca - Nẫu ca do nghệ nhân Mai Hoàng (phường 2, TP Tuy Hòa), Phó Chi hội trưởng Chi hội Sân khấu tỉnh làm chủ nhiệm, chị còn tham gia đều đặn Chương trình Nghệ thuật truyền thống được tổ chức tại Bảo tàng tỉnh phục vụ khách du lịch. Đã bước qua tuổi 50 nhưng giọng ca của chị vẫn còn trong trẻo, lanh lảnh như ngày nào.
Nữ nghệ sĩ tuổi Quý Mão này tâm sự: “Máu ca hát luôn chảy trong người tôi, cho dù bất cứ hoàn cảnh nào miễn tim tôi còn đập là tôi còn đến với ca hát, đến với nghệ thuật cải lương và đờn ca tài tử”. Còn nghệ nhân Mai Hoàng cho biết: Ca hát, đặc biệt là ca vọng cổ đối với Hồng Cúc như cơm ăn nước uống hàng ngày.
Có chương trình nào, từ giỗ Tổ Sân khấu hàng năm, đến sinh hoạt CLB hàng tuần hay tuyển chọn giọng ca “Chuông vàng vọng cổ”, hễ nghe có tiếng đàn cất lên là Hồng Cúc nằng nặc xin hát cho bằng được.
“Nhờ đến với ca hát mà tôi có được gia đình và cuộc sống hạnh phúc như ngày hôm nay. Tôi rất thỏa mãn và sẽ tiếp tục hát để phục vụ mọi người, để cha tôi được mỉm cười và ấm lòng nơi chín suối”, Hồng Cúc trải lòng.
HIẾU VY
