Tôi biết nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Dương Thanh Xuân từ khi còn trên ghế Trường THPT Trần Phú, huyện Tuy An.

Năm ấy, anh phụ trách đội tuyển Văn của trường, và cũng là người gợi ý cho tôi con đường vào nghề. Học trò quý mến thầy giáo Dương Thanh Xuân với dáng vẻ thư sinh, phong cách nhẹ nhàng. Và nhiều người càng nể phục anh với niềm đam mê nhiếp ảnh cháy bỏng, dù bấy giờ đây là một thú chơi tốn kém. Để rồi, hơn 30 năm sau, anh trở thành người cầm máy đầu tiên ở Phú Yên được kết nạp vào Hội NSNA Việt Nam (VAPA), Liên đoàn Nhiếp ảnh nghệ thuật quốc tế (FIAP), là chủ sở hữu của nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế, là người nối nhịp cầu cho bạn bè, đồng nghiệp, du khách trong và ngoài nước đến với Phú Yên…

NSNA Dương Thanh Xuân - Ảnh: LÊ NGUYỄN

Sau khi bộ phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh gây tiếng vang, chúng tôi thực hiện một chương trình truyền hình trực tiếp, gặp gỡ đoàn làm phim để ê kíp có dịp giao lưu với khán giả Phú Yên. Khi đó tôi mới biết, NSNA Dương Thanh Xuân chính là người rong ruổi nhiều tháng trời tại Phú Yên để cùng đạo diễn lựa chọn hình ảnh cho phim.

Từ thầy giáo đến nhà báo, NSNA

Trở lại câu chuyện hơn 30 năm trước, cũng chính anh là người đưa vẻ đẹp nguyên sơ, độc đáo của gành Đá Đĩa lên Báo Phú Khánh (1986). Không chỉ có gành Đá Đĩa, bước chân anh in dấu khắp mọi nẻo đường trên quê hương xinh đẹp. Khi thì một sớm mai đầy mù sương ở phố núi La Hai, ở địa đạo Gò Thì Thùng, khi thì bình minh trên đầm Ô Loan, trên dòng Ngân Sơn thơ mộng, lúc thì tĩnh tại bên thánh đường Mằng Lăng hay trong khuôn viên ngôi chùa Đá Trắng trầm mặc vẻ u hoài… Người ta nói, để có những bức ảnh đẹp về phong cảnh quê hương đất nước, NSNA Dương Thanh Xuân bấy giờ đã “đốt” không biết bao nhiêu cuộn phim nhựa để chọn được một hai tấm ảnh ưng ý. Bên cạnh ảnh phong cảnh, mảng ảnh về đời sống con người cũng được anh bắt đầu chú ý. Những bức ảnh về đám cưới, đưa dâu, đón dâu băng qua những cánh đồng vàng ươm ở Tuy An, hình ảnh cô dâu chú rể ngồi trên những chiếc sõng mong manh trong mùa mưa lũ ở Tuy An… luôn gợi cho người xem nhiều cảm xúc.

Tác phẩm “Ra khơi” của NSNA Dương Thanh Xuân - Ảnh: Do nhân vật cung cấp

Một câu chuyện làm nhiều học trò càng trân trọng thầy giáo Dương Thanh Xuân lúc bấy giờ là anh đã “xung phong” nhận suất tinh giản biên chế để nhường cho một đồng nghiệp ngoài Bắc được ở lại trường khi ngành Giáo dục tinh giản biên chế. Anh nói, mình là dân địa phương, dù sao cũng có điều kiện ổn định cuộc sống hơn đồng nghiệp ở xa đến (anh là con một chủ tiệm vàng có tiếng ở thị trấn Chí Thạnh).

Rời bục giảng với bao kỷ niệm thân thương cùng học trò, không lâu sau, anh đầu quân cho Báo Phú Yên. Làm báo khi tuổi đời không còn trẻ, nhưng hiếm có một sự kiện nào ở Phú Yên, ở các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên mà thiếu tay máy Dương Thanh Xuân.

Anh em làm truyền hình có điều kiện hơn về phương tiện đi lại, nên hễ có sự kiện, có thiên tai bão lũ, thì anh là một trong những người đầu tiên alo cho tôi: “Xe còn rộng, cho thầy quá giang với Thanh Hưng ơi”. Vậy là anh lên đường! Còn nhớ, trận lũ kinh hoàng năm 2009 ở xóm Trường (huyện Đồng Xuân), ở An Định (huyện Tuy An), anh là người đầu tiên và gần như duy nhất có được những bức ảnh dân dỡ nhà leo lên nóc đĩ để được bộ đội giải cứu. Những bức ảnh lay động hàng triệu trái tim cả nước. Anh quan niệm không có sự rạch ròi giữa ảnh báo chí và ảnh nghệ thuật. Một bức ảnh báo chí giàu cảm xúc, làm rung động lòng người đó không phải là một tác phẩm ảnh nghệ thuật có giá trị hay sao? Chính vì thế, những bức ảnh của NSNA Dương Thanh Xuân vừa đầy ắp thông tin, vừa dạt dào cảm xúc.

Nối nhịp cầu quê hương

Triển lãm cá nhân lần thứ hai với chủ đề Biển sáng, 60 tác phẩm nhiều kích cỡ của anh đã mang đến cho người xem cái nhìn trong trẻo về phong cảnh đầm vịnh ven biển Phú Yên. Đặc biệt là những khoảnh khắc trong đời sống của người dân ven biển mà nếu không có những chuyến đi về với bà con, khó mà có được những khoảnh khắc đó. Anh còn một số lượng lớn ảnh về những khó khăn của người dân ven biển mà anh đang ấp ủ cho lần ra mắt tới nếu có điều kiện. Đó là tình trạng tôm hùm, cá mú cùng nhiều loại thủy sản khác thỉnh thoảng lại chết hàng loạt do ô nhiễm môi trường ven biển trầm trọng, là những hiểm nguy trong cuộc mưu sinh của ngư dân trên biển…

Năm 2000, bức ảnh Bè cói trên đầm Ô Loan của anh là tác phẩm đầu tiên của Phú Yên được triển lãm tại cuộc thi Ảnh nghệ thuật toàn quốc. Nhiều năm liền sau đó, anh đạt liên tục nhiều giải cao ở các cuộc thi ảnh báo chí: Giải đặc biệt cuộc thi ảnh 100 điểm đến thú vị của Báo Tuổi Trẻ (2008), giải C Giải Báo chí quốc gia (2009), giải đồng hạng cuộc thi ảnh Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh (2009), giải nhất thể loại ảnh bộ cuộc thi ảnh Khoảnh khắc vàng 2010 do TTXVN và Hội NSNA Việt Nam tổ chức, giải A cuộc thi Ảnh nghệ thuật quốc tế SAGAMIHARA ở Nhật Bản,...

Bằng niềm yêu nghề cháy bỏng, bằng thành quả lao động nghệ thuật của mình, NSNA Dương Thanh Xuân đã bắc những nhịp cầu giúp Phú Yên khơi dậy các tiềm năng du lịch, những di sản văn hóa của địa phương. Sau triển lãm cá nhân Cảm xúc quê nhà (2009) với 50 tác phẩm nhân dịp tròn 50 tuổi, triển lãm lần thứ hai này với chủ đề Biển sáng (2018) với 60 tác phẩm của anh như một lời cảm ơn quê hương đã sinh thành ra anh, cảm ơn bạn bè đồng nghiệp và những ai yêu thích ảnh nghệ thuật đã đồng hành cùng anh hơn 30 năm qua. Anh nói cuộc triển lãm lần này để tri ân mọi người vì năm tới anh nghỉ hưu, nhưng tôi tin chắc rằng, ngọn lửa đam mê nhiếp ảnh trong anh sẽ vẫn còn cháy mãi. Cầu cho anh luôn chân cứng đá mềm để tiếp tục được sống với niềm đam mê, để tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật nhiếp ảnh nước nhà.

TRẦN THANH HƯNG