Cuối cùng rồi ông trời cũng “mở mắt” những ngày cuối Chạp cho coi. Má tôi vẫn nói vậy mỗi khi bắt đầu tháng Chạp mà trời vẫn còn âm u, se sắt lạnh. Trong bốn mùa của năm, có vẻ thời tiết của tháng Chạp là không rõ ràng thuộc về mùa nào nhất. Chỉ ngay trong ngày thôi cũng có khi đủ cả bốn mùa. Rất thích.
Năm nay thời tiết khác lạ. Là năm nhuận mà tháng Chạp vẫn còn lạnh căm, có khi mưa phùn. Thảng hoặc có tí ti nắng. Dường như ông mặt trời vẫn còn ngái ngủ trong giấc ngủ mùa đông, chưa sẵn sàng đón nàng xuân ấm áp. Không nhuận thì bây giờ đã là tháng Giêng, nắng đã tở mở, tưng bừng trong hơi sương lạnh buổi sáng.
Hồi tôi còn nhỏ, tháng Chạp là tháng được mong chờ nhất; đến ngày đầu tiên của tháng cuối năm là bắt đầu tính từng ngày tới tết. Những nhà có nếp ăn chay ngày đầu tháng và ngày rằm là dễ nhận ra mốc thời gian để chờ đợi nhất. Ăn chay lần thứ nhất còn 29 ngày. Ăn chay lượt thứ hai chỉ còn 14 ngày, là hai tuần lễ chứ mấy. Điều này cũng có nghĩa là chỉ còn đi học một tuần nữa thì nghỉ tết. Nghĩ đến đó thôi cũng đã rạo rực, hơn hớn mong chờ. Mà tết thì bao nhiêu thứ để thỏa mãn ước mơ cả một năm, nào là: được quần áo mới, được tiền lì xì, được ăn bánh thuẫn, bánh kẹp, bánh quy, bánh bò, kẹo trắng kẹo dẻo, cốm hộc, rim bí, rim dừa… (có những thức bây giờ không còn hiện diện trên quả bánh ngày tết), được đi chơi cả ngày, ăn uống tự do, có khi chỉ cần cuốn bánh tráng thịt thưng, rau sống từ sáng là “trụ” được tới bữa cơm tối… Bao nhiêu là lý do để mong đến tết!
Người nhà quê, ở các làng nghề, bất kỳ nghề nào thì tháng Chạp là tháng cực nhọc, vất vả nhưng cũng rôm rả nhất. Công việc nhiều, thức khuya dậy sớm cũng đồng nghĩa với những ngày đầu năm mới được chút thong thả, rủng rỉnh tiền lẻ lì xì cho sắp nhỏ, mừng tuổi ông bà…
Trong không khí rộn ràng ở làng nghề tháng tết nhà lò bánh tráng tất bật từ sáng sớm đến tối muộn. Trong gia đình tôi, nghề tráng bánh được truyền đến đời thứ ba. Tháng Chạp nắng ráo, bánh tráng cũng đắt. Tháng Chạp ui sầm, bánh tráng càng đắt. Vì trời không nắng, bánh tráng máy không có nhiều, người ta trông chờ vào các lò tráng bánh thủ công, sấy bằng than củi hoặc hơi nóng từ lò tráng.
Bánh sấy do người thay trời tỏa nhiệt dĩ nhiên không thơm mùi nắng nhưng cũng đảm bảo độ dẻo của bánh tráng truyền thống. Bánh tráng ướt, sau khi được trải lên vỉ, thì cho vào lò sấy đến độ dỉu dỉu sẽ được mang ra hong khí trời. Có gió và thỉnh thoảng vài lần “mở mắt” ấm áp của ông trời tháng Chạp sẽ làm cho bánh khô và thơm tho.
Đầu tháng Chạp, mấy người quen đặt bánh tráng ăn tết, thường dặn đi dặn lại là lấy cho được bánh tráng nắng. Tôi cười bảo, trời có nắng đâu mà có bánh nắng. Chỉ có bánh tráng nửa nắng thôi!
Quê tôi - làng nghề bánh tráng Hòa Đa (An Mỹ, Tuy An) nổi tiếng cả… nước, bánh tráng ở đây còn ra cả nước ngoài. Bây giờ đã có bánh tráng máy, sản xuất hàng loạt, một ngày nắng đẹp sản xuất được nhiều thiên bánh. Nhưng các lò tráng bánh thủ công vẫn có khách hàng riêng, quanh năm vẫn đỏ lửa, đặc biệt là tháng Chạp. Nhiều người bạn thuở học trò với tôi sau khi bôn ba thì cũng theo nghề tráng bánh truyền thống.
Tôi vẫn thường nhủ, mình lớn lên, được học hành, có công việc ổn định như hôm nay cũng chính nhờ những cái bánh bể, bánh sấy. Vì bánh ngon để dành bán rồi; nhưng ngày kia bữa nọ, nhất là giáp tết, kiểu gì mấy chị cũng cho vài trăm bánh ăn tết và đãi khách. Với tôi bánh bể, bánh nắng hay bánh sấy không thành vấn đề, quan trọng là mình ăn trong tâm thế vui vẻ, sẻ chia, nghĩa tình, hiểu được cái nhọc nhằn, một nắng hai sương của người làm ra chiếc bánh tráng sẽ tăng thêm cảm vị món ăn mộc mạc quê nhà.
Tết này tôi lại ăn bánh trắng nửa nắng!
TRẦN QUỚI
