Sau nhiều năm ở quê, anh chị ly hương lên thành phố lập nghiệp, nên mỗi khi có dịp về quê thì lại nhớ món canh khổ qua rừng nhồi thịt.
Nhớ cái thời chưa xưa, thời mà rừng còn cách làng chừng vài ba cây số, bờ rào, bờ rẫy đầy ra những rau, cỏ dại, mỗi chiều, bắt nồi cơm lên bếp, má chạy ào ra vườn, bìa rào, quơ đại nhắm rau xanh đủ loại là đã có món canh tập tàng bổ dưỡng, đầy dược chất của các loại nam dược. Khổ qua rừng là một dạng như thế.
Người nông dân thường trồng giống khổ qua truyền thống còn gọi là khổ qua gai, sau có thêm khổ qua mỡ (trái to, gai tròn láng như mỡ), còn khổ qua rừng chỉ mọc dại ở bờ rào; nhiều nơi người ta gọi là khổ qua quạ. Đặc điểm của loại này là lá nhỏ, đắng, trái nhỏ (không đắng như lá) và rất sai trái.
Hôm rồi, ông anh thành phố về chơi và muốn ăn món khổ qua rừng nhồi thịt nên tôi đưa đến một nhà hàng ven sông Ba. Khổ qua rừng thuộc hàng hiếm và không có liên tục, nên chủ nhà hàng làm hẳn một giàn khổ qua ven sông để phục vụ khách quý, vừa để ngắm hoa vàng và những quả xinh xinh, lủng lẳng khi có hứng ngồi với bạn bè, cùng hoài niệm.
Khổ qua rừng có thể ướp lạnh ăn kèm chà bông, làm gỏi, nấu canh với thịt heo, thịt bò, tôm hay cá, nếu là cá thác lác quết nhuyễn thì tuyệt cú mèo. Nhưng có lẽ món ăn làm nên tên tuổi của khổ qua rừng hay khổ qua nói chung trong ẩm thực Việt, chính là món canh khổ qua nhồi thịt. Món canh mà hầu như không người Việt Nam nào không biết đến. Lá khổ qua rừng cũng có thể nấu chung với trái nhồi thịt, tạo nên một vị đắng thanh giọng, rất hợp cho việc giải bia rượu. Ngoài hương vị thơm ngon, độc đáo thì món canh này còn là “thuốc” cho người bệnh tiểu đường, cao huyết áp, gan nhiễm mỡ… có thể dùng thường xuyên mà không ngại tác dụng phụ.
Không chỉ thế, cái tên khổ qua với người miền Trung, Nam Bộ còn mang ý nghĩa chơi chữ “khổ qua” rồi, hết cơn bĩ cực. Bởi vậy trong bữa ăn hàng ngày, món canh khổ qua hoặc các món chế biến từ khổ qua luôn có vị trí quan trọng. Đặc biệt là trong mâm cơm cúng giỗ, bữa cơm cuối năm hay ngày kia bữa nọ đều không thể thiếu món canh khổ qua nhồi thịt.
Còn gì thú vị bằng bữa cơm gia đình với món cá kho và tô canh khổ qua rừng nóng hổi, thơm ngát. Khi vị đắng đi qua trên đầu môi cũng là lúc vị ngọt mát của loại khổ qua này thấm thía đến tận đáy lòng. Với ông anh tôi, anh ấy không cho đó là đắng, mà chỉ gọi là nhẩn như canh khổ qua rừng. Cũng như trong cuộc đời vậy, cái chữ đắng nghe ra rất đắng, còn chữ nhẩn nhẹ nhàng hơn mà ai cũng thấy cần.
QUỲNH MAI
