Sau giải phóng năm 1975, trở về quê dựng nhà trên nền đất cũ, chúng tôi ở gần hàng xóm là một đôi vợ chồng già. Nhà có con cá, tô canh, tôi thường vạch trổ rào đưa qua san sẻ với ông bà vào những bữa cơm chiều. Nhờ đỡ đần họ những việc vặt như vậy nên tôi có dịp gần gũi, trông thấy cái nghĩa của vợ chồng già mà tới giờ này tôi mới thấm thía và hiểu thế nào là “con chăm cha không bằng bà chăm ông”.
Ba tôi kể, gốc gác ông bà là nhà gia giáo, quyền thế trong làng. Ông thông thạo chữ Nho, lại có sản nghiệp “ăn nên làm ra” từ trước năm 1945. Nhưng theo thời gian, nhà cửa, ruộng vườn bị chiến tranh tàn phá, gia đình lưu lạc, của cải tiêu tán… Cuối đời, ông bà về đây phải sống trong căn nhà tranh, vách đất hơn hai chục mét vuông và cao chưa đầy ba mét nhờ bà con dân làng cất dựng. Trong căn nhà ấy, cả bốn mùa ông bà đều phải thắp đèn. Ông là người chữ nghĩa, khi vui vẫn thường nói với bà: “Vợ chồng già rồi, cuối đời có nhà ở ấm áp là đủ rồi, không cần phải rộng, phải cao làm chi nữa”. Bà lườm ông: “Gớm, ông không có nhà cao cửa rộng nên tự an ủi mình thôi. Chứ ở nhà cao cửa rộng ai mà không muốn chứ?”.
Gần chục năm sau, con cháu ở xa về xây cho ông bà cái nhà ở mảnh đất khác sát mặt đường. Vợ chồng già có được căn nhà gọn gàng, sạch sẽ hơn và nhất là thoát khỏi cảnh gió tạt, mưa dột. Ngày dọn về nhà mới vui là thế, vậy mà bà cứ than ngắn thở dài không muốn chuyển khỏi căn nhà khó khổ mà vợ chồng già đã sống bấy lâu với đầy ắp kỷ niệm. Ông lại cười: “Kể ra bà cũng lạ!”. Nhưng rồi chính ông cũng không muốn nhấc chân đi. Cứ thấy, đúng là nhà không cần phải cao, phải rộng mà chỉ cần là nơi chứa cả một hành trình hạnh phúc… Cho đến lúc “nhắm mắt xuôi tay” rồi người ta cứ ngỡ nó chính là sinh mệnh của đời mình. Lại còn chuyện chuyển nhà, ông đau đầu vì bà cái gì cũng không nỡ vất đi. Kể cả là cái hũ muối dưa cà đã cũ, vài cái nồi trã đất, dừng sàng, thúng mủng… bao nhiêu năm chả dùng nhét vào một góc, bà cũng nhất nhất mang đi. Ông thì không. Ông cứ dửng dưng, bà đưa cái gì ông cầm cái đó. Bà cáu: “Ông đúng là có mới nới cũ. Bao nhiêu năm sống ở đây, ông không lưu luyến gì, không muốn mang theo cái gì sao?” Ông cười và nói rằng: “Tôi không mang gì hết. Tôi chỉ cần mang mỗi bà đi cùng. Thì tất sau đó có đủ cả”. Ông lại đùa: “Chẳng phải ngày trước suốt ngày bà ước được ở nhà cao cửa rộng là gì? Hay ở nhà thấp cửa chật quen rồi ra nhà cao cửa rộng lại chếnh choáng!”. Bà thở dài, nói là cứ thấy ở đây thiếu vắng, trống trải chứ không đầy ăm ắp như căn nhà cũ của mình. Ở đó, cái gì cũng có, cái gì sờ đến cũng gắn với những kỷ niệm.
Thế rồi, nhà ở nơi mới ấy, đi đâu ông cũng muốn bà đi theo, làm gì cũng muốn bà làm cùng. Sáng dậy thể dục, nhất nhất không cho bà theo tập cùng mấy bà hàng xóm khác mà phải đi bộ cùng ông. Thậm chí, chơi cờ, uống rượu cũng phải có bà bên cạnh. Bà cáu: “Ông làm sao mà đi đâu làm gì cũng mang tôi theo thế? Ông mắc bệnh sợ người lạ à?”. Ông lại cười: “Vì ở đây, cái gì cũng trống rỗng, chỉ có bà là không. Cứ nhìn bà là tôi thấy bao nhiêu kỷ niệm, mọi thứ cứ như ngày hôm qua. Già rồi lú lẫn, nên muốn bà ở bên cho đỡ nhớ”. Nghe ông nói thế, bà mới để ý. Dạo này ông hay quên thật. Con bé hàng xóm ngày nào cũng qua chơi mà mỗi lần ông lại chào nó với một cái tên khác. Ông mắc bệnh quên của người già thật rồi. Mới chỉ có một năm sang nhà mới mà bao nhiêu chuyện đổi thay. Bà bảo với con, ông bà muốn trở về nhà cũ ở. Nơi đó ông bà cảm thấy ấm áp, thân thuộc hơn.
Ông trở về xóm cũ, nên vui vẻ hơn rất nhiều. Ông sang nhà hàng xóm cũ, chơi cờ với mấy ông bạn già, đi đâu cũng muốn có bà đi cùng. Mọi người ai cũng nói: “Già rồi, cần có bầu có bạn là vì thế”. Bệnh của ông đỡ đi. Thỉnh thoảng ông lại cười bảo bà: “Tôi chỉ cần có bà bên cạnh là đủ”.
MẠNH MINH TÂM
