Khi người ta nói nhiều về mặt tiêu cực của dạy thêm, có người cắc cớ hỏi: “Thế giáo viên không dạy thêm thì sẽ làm gì?”. Trả lời: “Chơi chim, cây cảnh, nuôi gà chọi, chơi đàn, trồng rau, nuôi heo…”. Tôi nghĩ sao không thử viết báo nhỉ? Viết báo thì cũng như nuôi gà chọi, chơi cây cảnh vậy thôi, vui là chính, ít nghĩ đến tiền.

Tôi tin là khá nhiều người, nếu không thường xuyên thì cũng từng có lúc, muốn viết điều gì đó. Xưa chỉ có báo giấy nên khó khăn, nay có thể viết comments, share trên facebook, email… và có người đọc ngay cái mình viết. Thế nhưng nhu cầu lớn hơn vẫn là có bài đăng báo. Bài viết dù ngắn hay dài, to hay nhỏ (về tầm quan trọng) đều phải thỏa tiêu chí của một tờ báo và ít nhất phải “sạch nước cản”.

Tính từ ngày tôi có vài bài báo kiểu “đường làng nhiều rác nên phản ánh” đến nay hơn mười năm. Kinh nghiệm cũng có tí đỉnh nhưng thú thiệt mỗi khi muốn viết bài tôi vẫn cứ loay hoay, khó như thuở ban đầu vậy.

Một giáo viên văn đâu có thiếu cách dùng chữ nhưng có người hỏi: “Viết báo thì phải làm thế nào?”. Không ai dám trả lời vì nói đằng nào cũng sợ bị trật. Một giáo viên Địa lý “sợ quê” khi tên mình có trong hộp thư nhưng bài gửi không được đăng. Có người thử viết hoài không thành, đành quay ra nghĩ chắc do mình không quen ai ở tòa soạn.

Bạn có thể thấy tòa soạn kêu gọi viết bài nhưng chưa có tờ báo nào chỉ cho cách viết bài cả. Bạn có nội dung cần viết nằm sẵn trong đầu ư? Bạn gõ tất cả nó ra trên máy tính, không cần thứ tự gì cả, bằng những gạch đầu dòng cũng được. Sau đó sắp xếp lại dần dần, giống như ngôi nhà đã tập kết đủ nguyên vật liệu và bắt đầu dựng được cái sườn vậy. Bạn đọc nhiều lần và để ý đến tính lo-gic trước tiên, không để tự mâu thuẫn trong bài, ví dụ bên trên bài báo bạn bảo đó là người đàn bà đôn hậu nhưng bên dưới bạn viết người đàn bà ấy phát ngôn đanh đá, là không được. Tiếp coi câu văn diễn rõ ý không, thông điệp chính gửi đi độc giả liệu có nhận ra không. Bài viết thiên về mục nào của báo, kết cấu bài viết đã thuận chưa hay cần cắt dán lại, sau cùng là rà chính tả. Bạn phải có tối thiểu một quyển tự điển tiếng Việt cỡ trung để rà soát. Biên tập viên có thể rất dị ứng với bài viết sai quá nhiều lỗi chính tả. Bài viết đừng quá lên gân, đừng múa chữ và đừng chứng tỏ mình học cao. Nếu bài viết không có tính thời sự, bạn nên “ngâm” một thời gian. Bạn cứ thử xem, qua một tháng hay một năm lấy ra đọc lại, sẽ thấy hỡi ôi viết thế này thì ai đọc cho vô, may mà chưa gửi cho tòa soạn.

Bài của bạn có thể bị cắt xén, đổi tựa. Nhiều khi biên tập viên thấy thích vấn đề bạn đặt ra, họ có thể “gia” thêm vô bài của bạn để hay hơn, thuyết phục hơn. Qua mỗi lần như vậy bạn rút kinh nghiệm cho riêng mình. Bài bạn tâm đắc nhưng bị gác là chuyện thường, không sao cả, cơ hội để viết lại hay hơn. Bài của bạn có ý tưởng lạ, nhạy cảm, sợ không đăng nhưng lại được đăng sẽ giúp bạn mạnh dạn hơn khi cần giải tỏa những ẩn ức. Hãy viết tất cả ra và để dành đó khi cần: Một học sinh không còn cha mẹ, một hiệu trưởng đặc quyền đặc lợi như vua con, ý tưởng mới cho một bài dạy... Đôi khi bạn nhận ra bài không được đăng là hợp lý vì dở quá, chưa đủ tầm, do hết tính thời sự hoặc có những chi tiết khó kiểm chứng.

Sử dụng được ngôn ngữ để biến những suy nghĩ, những phân tích, hiện tượng, sự kiện xung quanh ta thành bài viết, tưởng không có việc làm nào thú vị hơn. Điều ta ấp ủ, dồn nén trong đầu đã được viết ra, nó làm cân bằng tâm sinh lý giữa ta với thời cuộc. Viết được, ta còn có cái tự hào biết đâu con chữ của ta, sau này, là cầu nối giữa quá khứ - hiện tại - tương lai. Chữ nghĩa là công cụ để truyền đạt và bạn còn sử dụng được nó trong một lĩnh vực khác ngoài dạy học, cũng vui đấy. 

PHÙNG HI