Những trưa mùa hè, với cái nắng gắt như muốn nuốt chửng người ta, thì không gì sảng khoái bằng việc thưởng thức một ly sâm nam. Đây là món ăn khoái khẩu của không biết bao nhiêu đứa trẻ miền Trung.
Sâm nam có thân dây nhỏ, lá xanh, có lông như lá mơ lông. Cây sâm nam thường mọc ở vùng núi cao, dây leo len lỏi vào các thân cây lớn. Tích lũy nhựa sống sau mùa đông, xuân đến là lúc nó vươn mình, thò những đọt non xanh mơn mởn để đón lấy ánh nắng hiếm hoi lọt qua tán rừng. Những chiếc lá xinh xắn lớn dần, xanh dần. Và lông tơ trên lá cứ xăm xắp như má của những cô gái mới lớn chưa biết se lông mặt. Người đi rừng, nếu gặp được cây sâm nam sẽ vui như tết, vì đến tối, những người vợ sẽ làm món sâm nam cho cả nhà tráng miệng sau bữa cơm. Tôi cứ vặn hỏi ý nghĩa của cái tên sâm nam, bà tôi bảo rằng “không biết có từ bao giờ, có thể ngày xưa người ta nhận thấy nó mát, bổ như sâm nên đặt cho nó cái tên sâm nam để phân biệt với sâm bắc hay sâm Cao Ly”.
Lá sâm nam được hái về, rửa sạch, bỏ vào cối giã cho dập ra, cho thêm tí nước, tiếp tục giã. Giã xong thì lược bỏ xác, lấy nước. Nước sâm nam loãng màu xanh lá sóng sánh trong thau, nhưng chỉ một lát sau đã đông cứng lại.
Ba tôi là thợ mộc. Ba kể, ba thương má ngay từ ngày má làm sâm nam cho ăn. Đó là lần ba đóng bàn ghế thuê cho nhà ngoại. Trưa nắng, cô con gái xinh xắn của chủ nhà mang ra một ly sâm nam mát lạnh cho anh thợ mộc. Lời mời ngọt hơn đường phèn “anh nghỉ tay bào, ăn sâm nam cho mát, có sức mà đóng bàn ghế chắc chắn cho nhà em” của má làm ba bối rối. Sâm nam má làm ngon hơn hẳn người khác. Sau này má kể rằng bí quyết để chế biến sâm nam ngon là khi nước sâm nam còn chưa đông, má mài và rắc một ít nang mực vào, thế là sâm nam sẽ vừa cứng, vừa dai. Nghĩ cũng lạ, một thứ lá ở rừng cho thêm một ít chất của biển lại thành một món ngon nhất hạng. Ba bảo, ba với má cũng kết hợp như vậy mà có các con. Hồi còn trai, ở vùng biển, ba chỉ thích ăn xu xa làm từ rau câu của biển, bây giờ thì mê sâm nam ở núi của má, nên ở rể đây luôn.
Mỗi khi nghỉ học cuối tuần, về nhà lấy thêm tiền và gạo, bọn bạn tôi thường nằn nì “nhớ mang sâm nam nhé”. Và khi trở lại trường, thế nào cũng có một bữa đại tiệc sâm nam cho phòng 206.
LA XUÂN YÊN
