Cả nước tưng bừng kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2014) - chiến thắng chấn động địa cầu của quân và dân ta trước đội quân tinh nhuệ của thực dân Pháp, ở một tập đoàn cứ điểm được cho là “bất khả xâm phạm”. Ba tiếng “Điện Biên Phủ” đã tạo nguồn cảm hứng bất tận để nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật ra đời và sống mãi cùng tháng năm.
Góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ là kỳ tích kéo pháo của quân và dân ta trên những đèo dốc vô cùng hiểm trở giữa núi rừng Tây Bắc. Kỳ tích ấy đã đi vào âm nhạc, trong ca khúc Hò kéo pháo của nhạc sĩ Hoàng Vân. “Cha đẻ” Hò kéo pháo có lần chia sẻ: Ca khúc này ra đời một cách hết sức giản dị. Khi quân và dân ta đang gấp rút chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, ông được cử đi quan sát chiến trường để đưa văn công xung kích vào phục vụ. Lần đầu tiên nhìn thấy những khẩu pháo lớn của quân ta, ông vô cùng ấn tượng. Và nhạc sĩ Hoàng Vân kinh ngạc khi biết những khẩu pháo nặng hàng tấn ấy được kéo lên trận địa trên núi cao chỉ bằng đôi vai, đôi tay người lính. Khi quân ta kéo pháo ra, bom đạn giặc đã dội xuống những cung đường mà chúng nghi ngờ. Tin anh Tô Vĩnh Diện dũng cảm cứu pháo và hy sinh đến với nhạc sĩ Hoàng Vân lúc 3 giờ sáng. Trong rưng rưng xúc động, ông viết những dòng nhạc đầu tiên của Hò kéo pháo “Hò dô ta nào... kéo pháo ta vượt qua đèo/ Hò dô ta nào… kéo pháo ta vượt qua núi/ Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi/ Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù…”. Sau khi ra đời, ca khúc này lập tức được văn công xung kích hát vang tại các trận địa pháo Điện Biên Phủ và rồi sống mãi trong lòng những người yêu dòng nhạc cách mạng.
Trong số rất nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật về chiến thắng Điện Biên Phủ, có một tác phẩm được ví như “tượng đài bằng âm nhạc”. Đó chính là ca khúc Giải phóng Điện Biên của nhạc sĩ Đỗ Nhuận.
Mùa xuân năm 1954, nhạc sĩ Đỗ Nhuận - khi đó là Trưởng đoàn Văn công Tổng cục Chính trị - dẫn đoàn lên Tây Bắc tham gia chiến dịch Trần Đình (mật danh của chiến dịch Điện Biên Phủ). Đến ngày thứ 50 của chiến dịch, khi nhạc sĩ Đỗ Nhuận cùng các văn công đang san lấp hố bom thì một cán bộ tuyên huấn ở mặt trận tìm đến và nói: “Chiến thắng đến nơi rồi. Đỗ Nhuận phải sáng tác một ca khúc mừng chiến thắng, kẻo không đuổi kịp cánh lính bộ binh xung kích đó”. Đêm hôm ấy, nhạc sĩ Đỗ Nhuận ôm đàn guitar tìm giai điệu, và rồi những ca từ bật ra “Giải phóng Điện Biên bộ đội ta tiến quân trở về giữa mùa hoa nở miền Tây Bắc tưng bừng vui…”.
Mỗi lần giai điệu, lời ca Giải phóng Điện Biên được cất lên, người nghe lại cảm nhận không khí vô cùng náo nức tưng bừng khi quân và dân ta làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy.
Những ai yêu thích dòng nhạc đỏ hẳn đã từng ấn tượng khi nghe giai điệu trầm hùng của Tiến bước dưới quân kỳ. Nhạc sĩ Doãn Nho - “cha đẻ” ca khúc này kể rằng, ông viết Tiến bước dưới quân kỳ khi trở lại Điện Biên Phủ vào năm 1958. Lúc ấy, âm vang của chiến thắng lừng lẫy địa cầu vẫn náo nức lòng biết bao người. “Hơi thở” của chiến tranh vẫn phảng phất đâu đó, trên những ngọn đồi đã khắc tên mình vào lịch sử và trên cánh đồng Mường Thanh, thi thoảng bom vẫn nổ. Đứng trên đồi A1, nhạc sĩ Doãn Nho rưng rưng nhớ bao người lính anh dũng đã mãi mãi nằm lại trên ngọn đồi này, trên đất thiêng Điện Biên Phủ. Và, nhìn lớp lớp chiến sĩ trẻ măng đi trong nắng sớm Điện Biên, bên những người chỉ huy rắn rỏi, từng trải trong chiến đấu, nhạc sĩ mặc áo lính liên tưởng đến hình ảnh thế hệ sau tiếp bước thế hệ trước tô đẹp truyền thống quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. “Vừng đông đã hửng sáng/ Núi non xanh ngàn trùng xa/ Tổ quốc bao la hiền hòa/ Tươi thắm bóng cờ vờn bay trên cao/ Muôn trái tim này hòa nhịp cùng ngàn lời ca trong sóng lúa/ Lấp lánh sao bay trên quân kỳ/ Nghe rung núi đồi từng bước ta đi/ Nhắc tới chiến công ngàn năm xưa/ Nhìn cờ hồng bay rực rỡ.../ Gương bao anh hùng bừng cháy trong tim/ Quên thân mình một niềm tin trong phong ba/ Tô thắm tươi thêm màu cờ...”.
Rất hùng tráng nhưng không “hô khẩu hiệu”, Tiến bước dưới quân kỳ - ca khúc được viết bằng tình cảm của một người lính - toát lên niềm tự hào đối với quân đội nhân dân Việt Nam.
Ra đời cách đây hơn nửa thế kỷ, song những ca khúc được hình thành từ nguồn cảm xúc bất tận mang tên Điện Biên Phủ, trong đó có Hò kéo pháo, Giải phóng Điện Biên và Tiến bước dưới quân kỳ vẫn sống mãi cùng tháng năm.
YÊN LAN
