Tôi sinh ra và lớn lên ở miền núi, tại bản Nà Pẳng, xã Đức Long (Hòa An, Cao Bằng) mờ sương và hùng vĩ non ngàn. Tâm hồn tôi đẫm chất núi rừng và từ lâu, tôi cứ đinh ninh rằng: Tất cả các cô dâu trên thế gian này đều đẹp như những nàng tiên, đặc biệt là các cô dâu miền núi.
Gánh nước buổi sớm - Ảnh: Internet
Họ đẹp nết đẹp người. Những buổi sớm tinh sương, khi mảnh trăng lưỡi liềm còn bịn rịn chia tay với áng đêm huyền cuối dải rừng xa, khi ánh sao mai còn lung linh trên đỉnh núi, thì cô dâu miền núi đã lặng lẽ dậy và quẩy đôi thùng đi lấy nước ban mai, trong mùi hương nồng nàn của núi đồi.
Cô đi theo con đường mòn ngoằn ngoèo tới mỏ nước ở chân đèo. Những ngôi sao mai đua nhau ùa đến, đậu vào tà áo chàm bay bay sáng lên long lanh.
Mảnh trăng lưỡi liềm cũng nhẹ nhàng bay đến, cài vào mái tóc mượt mà đẫm hương núi của nàng. Chiếc đòn gánh mảnh mai như một thỏi trăng vàng huyền ảo trên vai…
Phải rồi… nàng tiên đang đi lấy nước…
Hồi nhỏ (năm 1960-1961), tôi đã từng đôi lần cùng chị dâu Bế Thị Tâm đi gánh nước ban mai ở mỏ nước Nặm Bó dưới chân đồi. Đẹp nhất là lúc bình minh mọc lên từ đồi làng Khau Lỷ ở phía đông, tỏa ánh hào quang làm rực rỡ ngất ngây cả một miền thung lũng mênh mang…
Chị gái Triệu Thị Noọng hồi ấy (năm 1959) cũng đã đi làm dâu ở xã Nam Tuấn, song mỗi dịp trở về thăm nhà cũ vẫn thường hay đi gánh nước ban mai…
Ôi thật là kỳ diệu, ban mai ở miền rừng sương núi ảo huyền với hình ảnh những cô gái miền sơn cước có tâm hồn trong trẻo như suối ngàn loáng ánh sao ngân, đi lấy nước nguồn, như gánh cả hương ngàn phảng phất trở về nhà…
Nà Pẳng bản tôi có hai mỏ nước thật thơ mộng, như thể giấu những vầng trăng đầy kỷ niệm và xiết bao xốn xang trong ấy. Đó là Nặm Bó ở trước làng và Bó Xum ở sau làng, nơi có vùng đồi Thôm Yên - Khau Mụ - Đoỏng Đeng - Roỏng Lỷ và Thang Dào tím đậm màu sim và thơm lừng hương ổi chín rực vàng mỗi mùa thu sang…
Hình ảnh cô dâu miền núi đi lấy nước ban mai cứ ám ảnh lòng tôi suốt từ thời thơ ấu đến khi khôn lớn. Và mãi đến năm 2004, Bà Mẹ Hoa mới cho tôi cảm xúc chín mùi, nên mới có được ca khúc Gánh nước ban mai… Năm 2007, ca khúc này đã được Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam trao giải ba về âm nhạc. Đến năm 2012, tôi mới biết làm video cho bài nhạc của mình.
Và chiều nay, một buổi chiều tháng 2/2014, ở Tuy Hòa xa muôn trùng quê núi Cao Bằng, tôi lại liên tưởng đến những ngả đường gánh nước ban mai nơi bản cũ, với bao nỗi nhớ thiêng liêng. Ngả đường Nặm Bó - Bó Xum ấy đã từng in những dấu chân của bà nội tôi, mẹ tôi… và của biết bao người hồi mới đến Nà Pẳng làm dâu…
Bà nội tôi, mẹ tôi, chị ruột và chị dâu đều đã mất. Tất cả những người thân ấy của tôi, nay đã lên Mường Trời hết cả rồi. Song hình như họ đã kịp để lại nét long lanh của hồn mình cho Triệu Lam Châu, để có ca khúc Gánh nuớc ban mai hôm nay chăng?
Giờ đây, tôi cứ mong ước có một phép nhiệm màu nào đó, đưa tiếng hát và giai điệu bài Gánh nước ban mai lên đỉnh núi Khau Mi-à cao chót vót, để vọng vào Mường Trời cao thẳm, vọng đến tai bà tôi, mẹ tôi, hai chị của tôi và biết bao người đã từng làm dâu ở bản Nà Pẳng rất đỗi bình dị và thân thương này.
Nhà thơ TRIỆU LAM CHÂU
